Yargıtay Açıkladı: İdarenin "Menfi Zarar" Hesabı ve "Kaçırılan Fırsat" Bedeli Nasıl Bulunur?

Kamu ihale sözleşmelerinde yüklenicinin, 4735 sayılı Kanun'un 20. maddesi (a) bendi uyarınca "iş programına uymaması veya işi yavaşlatması" nedeniyle sözleşmesinin idare tarafından feshedilmesi ağır bir yaptırımdır. Bu durumda idare, kesin teminatı gelir kaydetmenin yanı sıra, uğradığı "menfi zararların" tazminini de yükleniciden talep edebilir. Ancak bu menfi zararın neleri kapsadığı ve nasıl hesaplanacağı, uygulamadaki en karmaşık hukuki konulardan biridir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, fesih sonrası tazminat hesaplamalarının Yargıtay içtihatlarına uygun yapılmasını temin eder. Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 2016/2422 E., 2017/3170 K. sayılı kararı, bu hesaplama yöntemini adım adım açıklamaktadır.

Kararın İlgili Kısmı

"Yargıtay uygulamalarında menfi zararın yüklenicinin yapmadığı ve fesih tarihi itibariyle kalan iş ve imalâtın ilk ihalede yükleniciden sonraki en düşük teklifi veren teklif sahibine verilmesi halinde ödenmesi gereken bedel (kaçırılan fırsat) bulunup, kalan işin fesih tarihinden itibaren makul süre içinde ve aynı koşullarda başka bir yükleniciye verilmesi halinde ödenecek bedel hesaplattırıldıktan sonra bulunacak rakam ile kaçırılan fırsat olarak ifade edilen ilk ihalede en düşük fiyatı veren teklif sahibinin verdiği fiyat arasındaki fark... olarak hesaplanması gerektiği kabul edilmektedir..."

Olayın Arka Planı: İşi Yavaşlatan Yüklenicinin Sözleşmesi Feshedildi, İdare Zararını İstedi

Bir yapım işinde idare (davacı), yüklenicinin (davalı) iş programına uymadığını, uyarılara rağmen işe devam etmediğini ve işin %90 seviyesinde olması gerekirken %35 seviyesinde kaldığını tespit ederek 4735 S.K. Md. 20/a uyarınca sözleşmeyi haklı olarak feshetmiştir. İdare, teminatı gelir kaydetmiş ve işin kalan kısmını yeniden ihale etmiştir. İdare, bu fesih nedeniyle uğradığı menfi zararın (iki ihale arasındaki fark, ilan masrafları, teminat güncelleme bedeli vb.) tahsili için dava açmıştır.

Menfi Zarar Nedir?: "Sözleşmenin İfa Edileceğine Güvenmekten Doğan Zarar"

Yargıtay, idarenin fesih nedeniyle "olumsuz (menfi) zararını" istemekte haklı olduğunu belirtmiştir. Menfi zarar, "sözleşmenin ifa edileceğine güvenmekten doğan zarar" olarak tanımlanır. Bu zararın kapsamına; sözleşmenin kurulması için yapılan masraflar (ilan masrafı vb.) ve "daha elverişli koşullarda sözleşme yapma fırsatının kaçırılmış olması" girer.

Yargıtay'ın Menfi Zarar Hesaplama Yöntemi: "Kaçırılan Fırsat"

Yargıtay, menfi zararın ana kalemi olan "kaçırılan fırsatın" nasıl hesaplanacağını detaylandırmıştır. Bilirkişi bu hesabı yaparken:

  1. "Kaçırılan Fırsat Bedeli" (A): İlk ihalede, sözleşmesi feshedilen yükleniciden sonraki en düşük teklifi veren firmanın teklif fiyatı esas alınır. Bu firmanın teklifi, işin kalan kısmına (örn: %64,32'lik kısım) oranlanarak, eğer iş o firmaya verilseydi kalan işin kaça mal olacağı bulunur. (Bu, idarenin kaçırdığı fırsattır.)
  2. "Fiili Tamamlama Bedeli" (B): Fesihten sonra yapılan ikinci ihalenin bedeli (veya makul sürede ve aynı koşullarda yapılsaydı ne olacağı) tespit edilir.
  3. Menfi Zarar = (B) - (A) formülü ile idarenin uğradığı fark zararı hesaplanır.

Diğer Zarar Kalemleri: İhale Masrafı ve Teminat Güncellemesi

Yargıtay, bu farka ek olarak idarenin şu kalemleri de menfi zarar olarak talep edebileceğini belirtmiştir:

  • İkinci ihalenin yapılması için gerekli olan masraflar (ilan bedeli vb.).
  • 4735 sayılı Kanun'un 22. maddesi uyarınca, gelir kaydedilen kesin teminatın alındığı tarih ile gelir kaydedildiği tarih arasındaki (TÜFE/ÜFE) "güncelleme farkı".
  • Varsa ödenen fiyat farkından alınan "ek kesin teminat" bedeli.

Analizin Sonucu

  1. İdare, yüklenicinin kusuruyla (4735 Md. 20/a) feshettiği sözleşmede, teminatı gelir kaydetmenin yanı sıra "menfi zararını" da talep edebilir.
  2. Menfi zararın ana kalemi "kaçırılan fırsat" zararıdır.
  3. "Kaçırılan Fırsat" Hesabı: (Kalan İşin 2. İhale Bedeli) - (İlk İhaledeki En Yakın Teklif Sahibi Teklifinin Kalan İşe Düşen Bedeli) formülüyle bulunur.
  4. Bu hesabın yapılabilmesi için ikinci ihalenin, fesihten sonra "makul süre içinde" ve "aynı koşullarda" yapılmış olması şarttır.
  5. Ayrıca, ikinci ihale masrafları ve teminat mektubunun enflasyona göre "güncelleme farkı" da idare tarafından menfi zarar kapsamında talep edilebilir.