YFK'dan Emsal Görüş: İdare Hakedişi Geç Öderse, Yüklenici Süre Uzatımı Alır

Kamu ihalelerinde, idarelerin bütçe sorunları veya bürokratik gecikmeler nedeniyle yüklenici hakedişlerini sözleşmede belirtilen sürelerde ödeyememesi, sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bu durum yüklenicinin finansal akışını bozarak iş programını aksatmasına neden olmaktadır. Yüklenicilerin bu gecikmeye dayanarak süre uzatımı talep edip edemeyeceği ise idarelerle aralarındaki en önemli anlaşmazlık konularından biridir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, idari kusurlardan kaynaklanan haklarınızı (süre uzatımı, ödenek aktarımı vb.) almanızı sağlar. Yüksek Fen Kurulu'nun 16.03.2022 tarih ve 2022/86 sayılı kararı, bu konuya net bir şekilde "evet" yanıtı vermektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"...geçici hakedişlerin sözleşmesinde belirtilen sürede ödenmemesinden idarenin yükümlülüğünü yerine getirmediğinin anlaşıldığı, idareden kaynaklanan ödenek yetersizliği engelini yüklenicinin ortadan kaldırmaya gücünün yetmeyeceği, geçici hakediş ödemelerinde gecikme hesap edilerek süre uzatımı verilmesi ve bu sürede eksik harcanan ödeneğinin 2022 yılına aktarılması gerektiği değerlendirilmektedir."

Olayın Arka Planı: Ödenek Yetersizliği ve Geciken Hakedişler

Bir yüzme havuzu yapım işinde (anahtar teslim götürü bedel), 2021 yılı için 24.7 Milyon TL ödenek ayrılmıştır. Ancak idare, hem 2021 yılı için yeterli bütçe ödeneğini temin etmemiş hem de düzenlenen bazı hakedişleri sözleşmedeki süresinde (onaydan sonra 30 gün tahakkuk + 15 gün ödeme) ödememiştir. Yıl sonunda yüklenici, ayrılan ödeneğin sadece 9.2 Milyon TL'lik kısmını kullanabilmiştir. Yüklenici, idareden kaynaklanan bu "ödenek yetersizliği" ve "hakediş gecikmeleri" nedeniyle süre uzatımı ve kalan 15.4 Milyon TL'lik ödeneğin 2022 yılına aktarılmasını talep etmiştir. İdare ise, yüklenicinin de iş programının gerisinde olduğunu iddia ederek bu talebe tam olarak sıcak bakmamıştır.

Yüksek Fen Kurulu'nun Değerlendirmesi: Hakediş Gecikmesi = Ödenek Yetersizliği = İdare Kusuru

Yüksek Fen Kurulu (YFK), anlaşmazlığı Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ) Md. 29/4 çerçevesinde değerlendirmiştir.

  • YİGŞ Md. 29/4: Bu madde, idarenin sözleşmesel yükümlülüklerini (yer teslimi, proje onayı, ödenek yetersizliği gibi) yüklenicinin kusuru olmaksızın yerine getirmemesi halinde süre uzatımı verileceğini düzenler.
  • YFK'nın Yorumu: YFK, hakedişlerin sözleşmede belirtilen sürede ödenmemesinin, idarenin 4734 S.K. Md. 62 (yeterli ödeneği temin etme) ve YİGŞ Md. 29/4 kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmemesi anlamına geldiğine karar vermiştir.
  • Bu durum, "ödenek yetersizliği" olarak kabul edilir ve "idareden kaynaklanan bir engel" niteliğindedir. Yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücü yetmez.
  • İdarenin "yüklenici iş programının gerisindeydi" savunması ise YFK tarafından bir tespiti yapılamayacak bir iddia olarak görülmüş ve sonuca etki etmemiştir.

Karar: Süre Uzatımı Verilmeli ve Ödenek Aktarılmalı

YFK, bu gerekçelerle, idarenin geçici hakediş ödemelerindeki gecikmeyi hesaplayarak bu gecikmenin işe etkisi oranında yükleniciye süre uzatımı vermesi ve bu sürede eksik harcanan (kullanılamayan) ödeneğin sonraki yıla (2022) aktarılması gerektiğine oybirliğiyle karar vermiştir.

Analizin Sonucu

  1. Hakedişlerin sözleşmede (YİGŞ Md. 39) belirtilen süreler içinde ödenmemesi, idarenin kusurudur.
  2. Bu gecikme, YİGŞ Md. 29/4 kapsamında "ödenek yetersizliği" olarak yorumlanır ve yüklenici için bir süre uzatımı hakkı doğurur.
  3. İdareler, "yüklenici de iş programının gerisindeydi" diyerek bu yükümlülükten kurtulamaz; hakedişi zamanında ödemek zorundadır.
  4. Bu gerekçeyle alınan süre uzatımı, aynı zamanda harcanamayan yıl ödeneğinin bir sonraki yıla aktarılmasının da hukuki dayanağını oluşturur.