İdarenin Ödenek Yokluğu Yükleniciye Hem Süre Uzatımı Hem Fiyat Farkı Hakkı Doğurur: Sayıştay Kararı

Yapım işleri sözleşmelerinde yüklenicilerin en sık karşılaştığı sorunlardan biri, idarelerin hakediş ödemelerini sözleşmede belirtilen sürelerde (onay, tahakkuk ve ödeme) yapamamasıdır. Ödenek yetersizliği veya bürokratik gecikmeler nedeniyle yaşanan bu durum, yüklenicinin finansal akışını bozarak iş programını aksatır. Bu noktada, "Hakedişim geç ödendiği için süre uzatımı alabilir miyim?" ve "Bu süre uzatımı için fiyat farkı alabilir miyim?" soruları gündeme gelmektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, hem idarelerin hem de yüklenicilerin haklarını korur. Sayıştay 6. Dairesi'nin 13.03.2025 tarihli ve 972 sayılı Kararı (İlam No: 72, Madde: 3), bu sorulara net bir yanıt vermektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"Yukarıda yer alan düzenlemelere göre hakedişin süresinde ödenmemesi nedeniyle süre uzatımı verilebilmesi mümkündür... Hakedişlerin geç ödenmesi sebebiyle verilen süre uzatımlarında hukuka aykırılık bulunmadığından bu süre uzatımlarına göre hazırlanan revize iş programına göre fiyat farkı ödenmesinde de mevzuata aykırılık bulunmamaktadır."

Olayın Arka Planı: Hakedişler Gecikti, İdare Süre Uzatımı Verdi

Bir cami ve hizmet tesisi yapım işinde, idare hakediş ödemelerini sözleşmede (ve YİGŞ Md. 39'da) belirtilen sürelere uyamamıştır. Sözleşmeye göre hakedişin onaydan sonra tahakkuka bağlanıp 15 gün içinde ödenmesi gerekirken bu süreler aşılmıştır. İdare, yüklenicinin kusuru olmaksızın yaşanan bu gecikmeleri "idareden kaynaklanan bir sebep" olarak kabul etmiş ve yükleniciye süre uzatımı vermiştir.

Denetim Raporu: "Süre Uzatımı Yersiz, Gecikme Cezası Kesilmeliydi"

Denetim raporunda, bu süre uzatımının yersiz olduğu iddia edilmiştir. İddiaya göre, bu süre uzatımı verilmeseydi iş zamanında bitmeyecek ve idarenin yükleniciden gecikme cezası kesmesi gerekecekti. Süre uzatımı verilerek bu cezanın kesilmemesi kamu zararı olarak nitelendirilmiştir.

Sayıştay: "Hakediş Gecikmesi YİGŞ'e Göre Net Bir Süre Uzatımı Sebebidir"

Sayıştay 6. Dairesi, denetim iddiasını reddederek kamu zararı olmadığına oy birliğiyle karar vermiştir:

Gecikme İdare Kaynaklıdır: Karar, Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin (YİGŞ) 29. maddesine atıf yapmıştır. Bu madde, idarenin sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülüklerini (yer teslimi, projelerin onaylanması, ödenek yetersizliği gibi) yüklenicinin kusuru olmaksızın yerine getirmemesi halinde süre uzatımı verileceğini açıkça belirtir. Hakedişin süresinde ödenmemesi, bu kapsamda "idareden kaynaklanan bir sebep" olarak kabul edilmiştir.

Yüklenicinin Bildirim Zorunluluğu Yoktur: Daire, YİGŞ Md. 29'un yedinci fıkrasını hatırlatmıştır. Bu fıkraya göre, süre uzatımı "idarenin sebep olduğu" hallerden kaynaklanıyorsa, yüklenicinin 20 gün içinde yazılı bildirimde bulunma şartı dahi aranmaz. İdarenin bu süreyi re'sen (kendiliğinden) vermesi gerekir.

Hesaplama Doğrudur: İdarenin, ödeme için tanınan azami 15 günlük süreyi aşan kısımlar için hesaplama yaparak süre uzatımı vermesi mevzuata uygun bulunmuştur.

Süre Uzatımı Hukuki İse Fiyat Farkı da Hukukidir

Kararın B bendinde, bu süre uzatımına bağlı olarak revize iş programı yapılması ve bu programa göre fiyat farkı ödenmesi de incelenmiştir. Fiyat Farkı Esasları'nın 7. maddesi, 4735 S.K. Md. 10'daki mücbir sebepler veya "idareden kaynaklanan nedenlerle" süre uzatımı verilmesi halinde, revize iş programına göre fiyat farkı hesaplanacağını düzenler.

Sayıştay, temel dayanak olan "hakediş gecikmesi kaynaklı süre uzatımı" hukuka uygun olduğuna göre, bu süreye istinaden hazırlanan revize iş programının ve bu programa göre ödenen fiyat farkının da mevzuata uygun olduğuna karar vermiştir.

Analizin Sonucu

Hakediş Gecikmesi Net Süre Uzatımı Sebebidir: İdarelerin ödenek yetersizliği, bürokratik yavaşlık vb. nedenlerle hakediş ödemelerini sözleşme ve YİGŞ'teki sürelere (onay, tahakkuk, ödeme) uygun yapamaması, YİGŞ Md. 29 kapsamında yükleniciye süre uzatımı verilmesini gerektiren, idare kaynaklı bir kusurdur.

Bildirim Şartı Aranmaz: Bu tür idare kaynaklı gecikmelerde, yüklenicinin 20 gün içinde bildirim yapma zorunluluğu yoktur; idarenin gecikmeyi re'sen tespit edip süreyi uzatması gerekir.

Fiyat Farkı Hakkı Doğar: İdare kaynaklı hakediş gecikmesi nedeniyle verilen süre uzatımı, yükleniciye aynı zamanda Fiyat Farkı Esasları kapsamında revize iş programı yapma ve uzatılan süre için fiyat farkı alma hakkını da kazandırır.