Yargıtay: İdare Kendi Kusuruyla Geciken İşe Ceza Kesemez! Teknik Belgelerin Verilmemesi Süre Uzatımı Nedenidir.

Eser sözleşmelerinde, özellikle de teknoloji ve imalat içeren projelerde, yüklenicinin işe başlayabilmesi veya devam edebilmesi idarenin sağlayacağı bilgilere (veriler, projeler, teknik dokümanlar) bağlı olabilir. İdarenin bu "öncelikli edimlerini" geciktirmesi, tüm proje takvimini aksatır ancak idareler bu gecikmeyi görmezden gelerek yükleniciye gecikme cezası kesme eğilimindedir. Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 2020/2512 E., 2021/1196 K. sayılı kararı, idarenin kusurundan kaynaklanan gecikmelerde ceza kesilemeyeceğini net bir dille ortaya koymaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, haksız cezai şartlarla karşılaşmamanız için elzemdir.

Kararın İlgili Kısmı

"bilirkişi raporunda, sözleşme eki olan teknik şartnamenin... maddelerinde '...araçla ilgili gerekli olabilecek ilave görsel ve teknik bilgiler idare tarafından isteklilere verilebilecektir' hükmünün yer aldığı, teknik şartnamede sayılan görsel ve teknik bilgileri işin ifası için öncelikli edim mahiyetinde olduğu, davalının öncelikli edimini ifa ettiğini ispat edemediğini... bu nedenle davalının işin süresinde teslim edilmediğini ileri sürerek gecikme cezası uygulama yoluna gidemeyeceği görüşü bildirilmiştir."

Simülatör Alımında İdarenin Bilgi Vermemesi ve Kesilen Gecikme Cezası

Davacı bir yüklenici, bir idareye dört adet özel maksatlı simülatörün yapımı ve teslimi işini üstlenmiştir. Sözleşmeye göre işin süresi 450 gündür. İdare, işin zamanında teslim edilmediği gerekçesiyle yüklenicinin hakedişinden yüksek tutarlı bir gecikme cezası kesintisi yapmıştır. Yüklenici ise gecikmenin idareden kaynaklandığını (sözleşme gereği verilmesi gereken teknik bilgilerin verilmemesi) belirterek, kesilen cezanın iadesi için dava açmıştır.

Gecikme Cezası "İfaya Ekli Cezai Şart" Niteliğindedir

Yargıtay, öncelikle sözleşmedeki "gecikilen her takvim günü için..." alınan cezanın hukuksal niteliğini belirlemiştir. Bu ceza, Türk Borçlar Kanunu'nun 179/2 maddesinde öngörülen "ifaya ekli ceza" niteliğindedir. Mahkeme, idarenin mal bedelini cezai şart alacağı kadar eksik ödemesinin, bu hakkı saklı tuttuğuna dair bir "ihtirazi kayıt" anlamına geleceğini de belirtmiştir. (Not: Bu durum, idarenin hiçbir kesinti yapmadan tam ödeme yapmasından farklıdır.)

Yargıtay'ın Bozma Gerekçesi: İdarenin Öncelikli Edim Kusuru

Yargıtay, davanın esasına ilişkin kritik bir tespitte bulunmuştur. Hükme esas alınan bilirkişi raporu, sözleşme eki teknik şartnamede "araçla ilgili gerekli olabilecek ilave görsel ve teknik bilgiler idare tarafından isteklilere verilebilecektir" hükmünün yer aldığını saptamıştır. Yargıtay'a göre bu bilgiler, işin ifası için "öncelikli edim" mahiyetindedir. Davalı idare, bu görsel ve teknik bilgileri yükleniciye verdiğini ispatlayamamıştır. Yüklenici de idareye yazdığı yazılarda bu eksiklikler nedeniyle süre uzatımları talep etmiştir. Yargıtay, idarece verilmesi gereken bu bilgilerin verilmemesinin işin süresine etkisinin saptanması, yüklenicinin ne kadar süre uzatımına hak kazandığının belirlenmesi ve ancak bundan sonra bir gecikme varsa ceza kesilmesi gerektiğine hükmederek yerel mahkeme kararını bozmuştur.

Analizin Sonucu

Bu karar, idare ile yüklenici arasındaki karşılıklı edimlerin önemini vurgulamaktadır.

  • İdareler İçin: İdare, sözleşme kapsamında sağlamayı taahhüt ettiği bilgi, belge, proje veya onayları zamanında yükleniciye sunmak zorundadır. İdare kendi edimini geciktirirse, bu gecikmenin neden olduğu süre kadar yükleniciye süre uzatımı vermek zorundadır ve bu süre için gecikme cezası kesemez.
  • Yükleniciler İçin: İdareden kaynaklanan (bilgi verilmemesi, onay gecikmesi, proje eksikliği vb.) bir gecikme yaşandığında, bu durum derhal idareye yazılı olarak bildirilmeli ve "süre uzatım talebinde" bulunulmalıdır. Yüklenicinin bu yazışmaları, davada gecikmenin kendisinden kaynaklanmadığını ispatlaması için hayati delillerdir.