Yargıtay'dan Hakediş Gecikmesi Süre Uzatımı Hesabına Düzeltme: "Gecikilen Gün Kadar" Süre Verilemez!

Kamu ihale sözleşmelerinde idarenin hakediş ödemelerini geciktirmesi, Yüksek Fen Kurulu ve Yargıtay kararlarıyla bir süre uzatım sebebi olarak kabul edilmektedir. Ancak asıl sorun, bu süre uzatımının nasıl hesaplanacağıdır. Bilirkişiler ve idareler genellikle, hakedişin ödenmesinde gecikilen toplam gün sayısını (örn: 574 gün) bularak bunu süre uzatımına eklemektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, süre uzatımı hesaplamalarınızın Yargıtay içtihatlarına uygun yapılmasını sağlayarak hak kayıplarını önler. Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 23.06.1997 tarihli, E. 1997/1137 K. 1997/3196 sayılı kararı, bu "gün=gün" hesaplamasının hatalı olduğunu, finansal oranın esas alınması gerektiğini netleştirmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"Sözleşmede yer alan hak edişlerin kararlaştırılan sürede ödenmemesi halinde gecikilen gün için süre uzatımı verilmesi hükmüne uyulurken, sözleşmeye göre günlük hakedişin bulunması, geciken hakediş tutarının buna oranlanması suretiyle verilmesi gereken sürenin kuralına uygun biçimde hesaplanması gerekirken, miktarına bakılmaksızın, her hakediş için gecikilen süre kadar gün üzerinden sonucu giden bilirkişi raporunun hükme esas, alınması da doğru olmamıştır."

Olayın Arka Planı: Bilirkişinin Hatalı "Gün=Gün" Hesabı

Bir yapım işi sözleşmesinde, ara hakedişlerin muhasebeye intikalinden sonra 15 gün içinde ödenmemesi halinde gecikilen süre kadar süre uzatımı verileceği hükmü yer almaktadır. Yargılamada bilirkişiler, hakedişlerin fiili ödeme tarihlerine bakmış, her hakediş için gecikilen günleri belirlemiş ve bu günleri toplayarak 574 gün süre uzatımı verilmesi gerektiğine karar vermiştir. Yani, hakedişin tutarından bağımsız olarak, sadece gecikilen gün sayısı kadar süre uzatımı hesaplamışlardır.

Yargıtay Kararı: Hesaplama Yöntemi "Parasal Oran" (Finansal Etki) Olmalı

Yargıtay 15. Hukuk Dairesi, bu hesaplama yönteminin hatalı olduğunu ve kararın bozulması gerektiğini belirtmiştir. Yargıtay'a göre, 100.000 TL'lik bir hakedişin 30 gün gecikmesi ile 5.000.000 TL'lik bir hakedişin 30 gün gecikmesinin, yüklenicinin iş programına ve finansal gücüne etkisi aynı değildir.

Doğru hesaplama yöntemi "parasal oran" olmalıdır:

  1. Öncelikle, işin toplam sözleşme bedeli, toplam sözleşme süresine bölünerek işin "günlük hakediş tutarı" (işin günlük parasal ilerleme kapasitesi) bulunmalıdır.
  2. Daha sonra, geciken hakedişin tutarı (parasal miktarı) alınmalıdır.
  3. Bu geciken tutar, bulunan "günlük hakediş tutarına" oranlanmalıdır.
  4. Çıkan sonuç (gün cinsinden), o hakediş gecikmesinin iş programına finansal etkisi olarak kabul edilmeli ve süre uzatımı hesabına bu şekilde dahil edilmelidir.

Ek Tespit: Hakedişe İtiraz (İhtirazi Kayıt) Şartı

Yargıtay aynı kararda, sözleşme eki olan Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesi'nin (BİGŞ) 39. maddesinin (yeni YİGŞ Md. 39) "delil sözleşmesi" niteliğinde olduğunu hatırlatmıştır. Bu maddeye göre, yüklenici hakedişteki kesintilere veya miktarlara itiraz ediyorsa, hakediş raporunu "ihtirazi kayıtla" imzalamak zorundadır. Aksi halde hakedişi "olduğu gibi kabul etmiş sayılır" ve bu durumun mahkemece resen (kendiliğinden) dikkate alınması gerekir.

Analizin Sonucu

  1. Hakediş gecikmesi süre uzatımı sebebi olsa da, uzatılacak süre "gecikilen gün sayısı" kadar değildir.
  2. Doğru hesaplama; (Geciken Hakediş Tutarı) / (Toplam Sözleşme Bedeli / Toplam İş Günü Süresi) formülüyle, yani gecikmenin parasal ağırlığının işe oranıyla bulunmalıdır.
  3. Yükleniciler, hakedişlerdeki kesintilere veya miktarlara itiraz edeceklerse, YİGŞ Md. 39 uyarınca mutlaka hakedişi "ihtirazi kayıtla" (şerh düşerek) imzalamalıdır, aksi halde o hakedişteki durumu kabul etmiş sayılırlar.