Vekâletsiz İş Görme: Yüklenicinin Proje Dışı Zorunlu İmalat İçin Para Almasının Şartları (Yargıtay Kararı)

Kamu yapım işlerinde yüklenicilerin karşılaştığı en büyük risklerden biri, sözleşme veya projede öngörülmeyen ancak işin devamı için yapılması "zorunlu" olan imalatlardır. İdareden bu işler için zamanında talimat alınamaması veya idarenin bu işleri "sözleşme kapsamında" görerek talimat vermekten kaçınması, yükleniciyi yaptığı imalatın bedelini alamama riskiyle karşı karşıya bırakır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, "vekâletsiz iş görme" gibi Borçlar Kanunu hükümlerine dayanarak sözleşme dışı alacaklarınızı hukuki zemine oturtmanızı sağlar. Bu analizde, Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 30.06.2020 tarihli ve 2020/147 E., 2020/1948 K. sayılı kararı incelenmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"...sözleşme dışı olan bu işin dava tarihinde yürürlükte bulunan 6098 sayılı TBK'nın 526 ve devamı maddelerinde düzenlenen vekâletsiz iş görme hükümleri uyarınca, iş sahibinin yararına olması koşuluyla, mahalli piyasa rayiçlerine göre hesaplanan bedeli yüklenici tarafından talep edilebilir. Mahalli piyasa rayiçleri içerisinde, dairemizin yerleşik içtihatları ve uygulamalarına göre yüklenici kârı ve KDV de bulunacağından, mahalli piyasa rayiçlerine göre hesaplanacak olan iş bedeline ayrıca yüklenici kârı ve KDV eklenmeyecektir."

Dere Islahında Proje Dışı Zorunlu Yıkım İmalatı

Davacı yüklenici, bir dere ıslahı işini üstlenmiştir. Yüklenici, taahhüdünü yerine getirebilmek için dere yatağında bulunan ve işlevini kaybetmiş eski demirli beton duvarları yıkmak ve çıkan molozu taşımak zorunda kalmıştır. Bu imalatlar sözleşme ve projede yer almamaktadır. Yüklenici, bu sözleşme dışı işler için bedel talep etmiş ancak idare bu talebi reddetmiştir.

İdarenin Savunması: "Talimat Vermedik, Kendi İnisiyatifinle Yaptın"

Davalı idare (iş sahibi), söz konusu beton kırma işinin sözleşme kapsamında olmadığını, bu işle ilgili idarece verilmiş bir talimat bulunmadığını ve davacının bu işi kendi inisiyatifi ile yaptığını belirterek ödeme yapmayı reddetmiştir. Yüklenici ise, bu yıkım yapılmadan sözleşme kapsamındaki ıslah işinin yapılmasının fiilen mümkün olmadığını savunmuştur.

Yargıtay'ın Hukuki Niteliği: Bu "Vekâletsiz İş Görme"dir (TBK 526)

Yargıtay, uyuşmazlığın hukuki niteliğini "vekâletsiz iş görme" (Türk Borçlar Kanunu Md. 526 vd.) olarak tespit etmiştir. İdarenin bir talimatı (vekâleti) olmadan, yüklenicinin idare adına bir iş yapması söz konusudur. Yargıtay'a göre, bu hükümler uyarınca yüklenicinin yaptığı masrafları talep edebilmesinin temel koşulu, yapılan işin **"iş sahibinin (idarenin) yararına olması"**dır.

Hesaplama Yöntemi: Mahalli Piyasa Rayici (Kâr Eklenmeden)

Yargıtay, ödemenin şartını belirledikten sonra nasıl hesaplanacağını da netleştirmiştir. Bu tür vekâletsiz iş görme bedelleri, YİGŞ Md. 22'ye (Yeni Birim Fiyat) göre değil, TBK hükümlerine göre "mahalli piyasa rayiçleri" ile hesaplanmalıdır. Yargıtay, yerel mahkemenin piyasa rayicine ek olarak %20 müteahhit kârı eklemesini hatalı bulmuştur. Zira Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre mahalli piyasa rayiçleri (fiyatları) zaten yüklenici kârı ve KDV'yi de içermektedir; bu nedenle bedele ayrıca kâr veya KDV eklenmesi mükerrer ödeme yaratır.

Analizin Sonucu

Yargıtay, mahkemenin davayı kabul kararını hesaplama yöntemi (fazladan kâr eklenmesi) yönünden bozmuş, ancak işin esası (vekâletsiz iş görme) bakımından yüklenicinin bedel talep etme hakkını onaylamıştır. Karar, "idarenin yararına olup olmadığının" ve "kârsız piyasa rayiç bedelinin" yeniden tespiti için bozulmuştur.

  • İdareler için ders: Yüklenicinin talimat olmadan yaptığı bir iş, eğer idarenin menfaatine ise ve işin yapılması için zorunluysa, "talimat vermedik" gerekçesiyle ödemeden kaçınılamaz. Bu bedel, TBK hükümlerine göre ödenmek zorundadır.
  • Yükleniciler için ders: Sözleşme dışı zorunlu bir imalatla karşılaşıldığında, öncelikle idareden yazılı talimat istenmelidir. Talimat alınamıyor ancak işin de devam etmesi gerekiyorsa, bu iş "vekâletsiz iş görme" kapsamında yapılır. Ancak bu durumda talep edilecek bedel, YİGŞ 22'ye göre kârlı bir yeni fiyat değil, "mahalli piyasa rayici" (kâr ve KDV dahil) bedeli olacaktır.