Yargıtay'dan Götürü Bedel Fesih Uyarısı: "Çelişkili Raporlarla Hüküm Kurulamaz"

Kamu yapım işlerinde götürü bedel sözleşmelerin, yüklenicinin kusuruyla (örn: acze düşme, işi bırakma) feshedilmesi, taraflar arasındaki mali hesaplaşmayı karmaşık hale getirir. Özellikle, fesih anına kadar yapılan iş bedelinin tespiti ve idarenin fazla ödeme yapıp yapmadığı konusu, genellikle bilirkişi raporlarındaki çelişkiler nedeniyle uzun yargılamalara sebep olmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, fesih ve tasfiye süreçlerinin hukuka uygun yürütülmesini sağlar. Yargıtay 6. Hukuk Dairesi’nin 07.05.2025 tarihli ve E:2024/237, K:2025/1873 sayılı kararı, bu durumlarda mahkemelerin nasıl bir yol izlemesi gerektiğini netleştirmektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"Mahkemece bu rapora [ek rapor] göre hüküm kurulmuş ise de denetime açık olmayan ve sözleşme hükümleri dikkate alınmaksızın düzenlenen rapora göre çelişkinin de giderilmeden karar verilmesi doğru olmamıştır. Yapılması gereken iş; yeni bir bilirkişi heyeti oluşturularak öncelikle sözleşmenin götürü bedelli olduğu dikkate alınarak, ...yüklenici tarafından fesih tarihine kadar fiilen yaptığı işin yapılması gereken tüm işe göre oranın tespit edilip bu oranın sözleşme bedeline oranlamasının yapılmak suretiyle... bedelin hesaplattırılması..."

Yüklenici Acze Düşünce Fesih ve Üç Taraflı Dava

İstanbul Valiliği (İdare), bir okul yapım işi için Yüklenici AAAAA Ltd. Şti. ile 21.240.000 TL bedelli götürü bedel sözleşme imzalamıştır. Yüklenici, idareden doğacak alacaklarının 10.000.000 TL'lik kısmını BBBBB A.Ş.'ye (Temlik Alan) temlik etmiş ve idare bu temlike "olur" vermiştir. Bir süre sonra Yüklenici, "maddi aciz durumu" gerekçesiyle işi durdurmuş ve fesih talep etmiştir. İdare, sözleşmeyi feshetmiştir.

Fesih sonrası üç dava birleşmiştir:

  1. Asıl Dava: Temlik Alan (BBBBB), Yüklenicinin hakediş alacağı olduğunu iddia ederek idareden 100.000 TL (şimdilik) talep etmiştir.
  2. Birleşen Dava (İdare): İdare, fesih sonrası yaptığı hesaplamada Yükleniciye 2.688.937,94 TL fazla ödeme yaptığını iddia ederek bu parayı Yükleniciden talep etmiştir.
  3. Birleşen Dava (İdare): İdare, aynı fazla ödemeyi Temlik Alan'dan da talep etmiştir.

Çelişkili Bilirkişi Raporları

Yargılama sırasında İstanbul 16. Asliye Hukuk Mahkemesi birden fazla bilirkişi raporu almıştır. 26.11.2016 tarihli kök raporda, Yüklenicinin yaptığı imalatın (6.1 Milyon TL) aldığı ödemeden (9.3 Milyon TL) az olduğu, yani idarenin fazla ödeme yaptığı (idarenin haklı olduğu) belirtilmiştir. Ancak bu rapora yapılan itirazlar üzerine alınan ek raporda ise, Yüklenicinin yaptığı işin (11.4 Milyon TL) aldığı ödemeden (9.3 Milyon TL) fazla olduğu, yani Yüklenicinin 2.081.382,20 TL daha alacaklı olduğu belirtilmiştir. Mahkeme, bu çelişkili ek raporu esas alarak Temlik Alanın davasını kabul etmiş, İdarenin davalarını reddetmiştir.

Yargıtay Analizi: "Götürü Bedel Fesihte Hesap Yöntemi Bellidir"

Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, idarenin temyizi üzerine kararı bozmuştur. Bozma gerekçeleri şunlardır:

  1. Çelişki Giderilmemiştir: Mahkeme, aynı heyetten alınan kök rapor (idare alacaklı) ile ek rapor (yüklenici alacaklı) arasındaki devasa farkın neden kaynaklandığını araştırmadan, çelişkiyi gidermeden ve denetime elverişsiz şekilde hüküm kuramaz.
  2. Yanlış Hesap Yöntemi: Yargıtay, sözleşmenin "götürü bedel" olduğunu hatırlatmıştır. Götürü bedel sözleşme bu şekilde feshedildiğinde, Yüklenicinin hakedişi, yaptığı imalatların piyasa fiyatıyla çarpılmasıyla bulunmaz.
  3. Doğru Hesap Yöntemi (Fiziki Oran): Yapılması gereken, yeni bir bilirkişi heyetiyle, Yüklenicinin fesih tarihine kadar fiilen yaptığı işin (A), sözleşme kapsamında yapılması gereken tüm işe (B) göre fiziki oranını (%X = A/B) tespit etmektir. Bulunan bu oran, sözleşmedeki götürü bedele (21.240.000 TL) uygulanarak Yüklenicinin hak ettiği toplam bedel (Y = %X * 21.240.000 TL) bulunur. İdarenin yaptığı ödemeler bu bedelden düşülerek alacak/borç durumu netleştirilir.

Analizin Sonucu

  1. Götürü Bedel Fesihte Hesap: Götürü bedel bir sözleşme, iş tamamlanmadan feshedilirse, yüklenicinin alacağı piyasa rayiçlerine göre değil, yaptığı işin "fiziki oranının" sözleşme bedeline uygulanmasıyla hesaplanır.
  2. Bilirkişi Raporlarına Dikkat: Mahkemeler, aralarında ciddi hesap farkları ve çelişkiler bulunan bilirkişi raporlarına dayanarak karar veremez. Mutlaka çelişkinin giderilmesi veya yeni bir heyetten rapor alınması gerekir.
  3. İdarelerin Savunması: İdareler, fesih sonrası "fazla ödeme" davalarında, mahkemenin piyasa rayiçleriyle değil, sözleşmedeki götürü bedel üzerinden "fiziki oran" tespiti yapmasını talep etmelidir.
  4. Temlik Alanın Durumu: Temlik alan firmanın alacağı, Yüklenicinin alacağına bağlıdır. Eğer bu hesaplama sonucunda Yüklenicinin idareden alacağı çıkmazsa (veya fazla ödeme yaptığı anlaşılırsa), Temlik Alan da idareden herhangi bir ödeme talep edemez.