Yargıtay'dan Kritik Ayrım: Mal Almadan Ödeme Yapmak "Görevi Kötüye Kullanma" Değil, "Zimmet"tir!

Kamu görevlilerinin ceza sorumluluğunda, "görevi kötüye kullanma" (TCK 257) ile "zimmet" (TCK 247) suçları arasındaki ayrım, hem görevli mahkemenin (Asliye Ceza / Ağır Ceza) hem de verilecek cezanın ağırlığı bakımından hayati önem taşır. Zimmet suçu, kamu görevlisinin zilyetliği kendisine devredilmiş olan malı (para, çek, kompresör vb.) kendisinin veya başkasının "yedine geçirmesi" iken; görevi kötüye kullanma daha genel bir "görev gereklerine aykırılık" halidir. Bu tür karmaşık ceza ve ihale hukuku sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, eyleminizin doğru hukuki vasıflandırılmasını (nitelendirilmesini) sağlayarak ağır ceza risklerini yönetmenize yardımcı olur. Yargıtay 5. Ceza Dairesi'nin 2023/10615 K. sayılı kararı, bu iki suç arasındaki çizgiyi net bir şekilde çizmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"Sanığa hakkında 'Herhangi bir mal veya hizmet alımı yapmaksızın 31.913,20 TL değerinde 4 adet çeki üçüncü kişiler lehine keşide ettiği ve belediyeye ait kompresörü kiralama işlemi olmaksızın ... isimli şahsa verdiği'nin de iddia olunması karşısında; yüklenen bu eylemlerin 5237 sayılı Kanun'un 247 nci maddesinde düzenlenen 'zincirleme biçimde zimmet' suçunu oluşturabileceği, bu suçtan dolayı yargılama yapma... görevinin üst dereceli Ağır Ceza Mahkemesine ait olduğu... görevsizlik kararı verilmesi gerekirken yargılamaya devamla... hüküm kurulması hukuka aykırı bulunmuştur."

Olayın Arka Planı: Farklı Eylemler, Tek Suçlama

Bir belde belediye başkanı (sanık) hakkında 5 ayrı eylemden dolayı kamu davası açılır:

  1. Mal veya hizmet almadan 4 adet çeki üçüncü kişilere vermek (31.913 TL).
  2. Belediyeye ait kompresörü bir şahsa kirasız, bedelsiz vermek.
  3. Borcu geç ödeyerek belediyeyi faiz zararına uğratmak.
  4. İşçilere mükerrer sigorta primi ödemek.
  5. İhalesiz beton alımı yaparak belediyeyi zarara uğratmak.

Hukuki Süreç:

  1. İddianame (Savcılık): Savcılık, bu 5 eylemin tamamını "görevi kötüye kullanma" (TCK 257/1 ve 257/2) olarak nitelendirir ve Asliye Ceza Mahkemesi'nde dava açar.
  2. Yerel Mahkeme Kararı: Gölköy Asliye Ceza Mahkemesi, iddiayı kabul ederek sanığı "zincirleme biçimde icrai davranışla görevi kötüye kullanma" (TCK 257, 43) suçundan mahkum eder.

Yargıtay'ın Bozma Gerekçesi: Suç Vasfı Zimmet, Mahkeme Görevsiz

Yargıtay 5. Ceza Dairesi, yerel mahkemenin kararını "görevsizlik" nedeniyle BOZAR. Yargıtay'a göre, Asliye Ceza Mahkemesi bu davaya bakamazdı:

  • Sanığın eylemlerinden 3, 4 ve 5 numaralı olanlar (faiz zararı, mükerrer prim, ihalesiz alım) "görevi kötüye kullanma" (TCK 257) kapsamında değerlendirilebilir.
  • Ancak 1 ve 2 numaralı eylemler (mal almadan çek kesmek ve kompresörü bedelsiz vermek), TCK 257'den farklı ve daha ağır bir suçu işaret etmektedir.
  • Zimmet Suçu (TCK 247): Belediye başkanı, zilyetliği (kullanım ve harcama yetkisi) kendisine verilmiş olan belediye varlıklarını (çek koçanı/para ve kompresör) başkalarının yararına (çek verdiği 3. kişiler ve kompresörü alan şahıs) "yedine geçirmiştir".
  • Mal veya hizmet almadan para/çek ödemesi yapmak, "görevi kötüye kullanma" değil, "zimmet" suçunun tipik bir işleniş şeklidir.
  • Zimmet suçuna bakmakla görevli mahkeme 5235 S.K. Md. 12 uyarınca Ağır Ceza Mahkemesi'dir.
  • Mahkeme, iddianamedeki eylemlerin "zimmet" suçunu oluşturabileceğini fark ettiği anda, TCK 257'den yargılamaya devam etmemeli, "görevsizlik kararı" vererek dosyayı Ağır Ceza Mahkemesi'ne göndermeliydi.

Analizin Sonucu

Bu karar, kamu harcamalarındaki usulsüzlüklerin hukuki nitelendirmesi açısından idareciler için kritik bir uyarıdır.

  • İdareler ve Kamu Görevlileri İçin: Bir harcamanın "ihalesiz" yapılması (GKK) ile "hiçbir mal/hizmet almadan" yapılması (Zimmet) arasında çok kalın bir çizgi vardır. İkincisi, çok daha ağır hapis cezaları öngören TCK 247 (Zimmet) kapsamına girer ve yargılaması Ağır Ceza Mahkemesi'nde yapılır.
  • Firmalar İçin: Kamu idaresinden bir alacağınız için "mal teslimi veya hizmet ifası yapılmadan" avans niteliği taşımayan bir çek veya ödeme almanız, sizi o suça (zimmet) iştirak eden konumuna sokabilir.
  • Hukuki Çıkarım: Yargıtay, iddianamede "görevi kötüye kullanma" olarak adlandırılsa bile, eylemin "zimmet" vasfında olduğunu gören Asliye Ceza Mahkemesi'nin "görevsizlik" kararı vermesinin zorunlu olduğunu içtihat etmiştir.