Gecikme Cezasında Emsal Karar: Sözleşmede "Toplam Bedel" Yassa Bile Ceza Geciken Kısımdan Kesilir

Mal alım ihalelerinde, özellikle kısmi teslimat yapılan işlerde, gecikme cezasının nasıl hesaplanacağı en tartışmalı konulardan biridir. Sözleşmelerde genellikle "gecikilen her gün için sözleşme bedelinin binde biri" gibi genel ifadeler yer alır. Ancak malın büyük bir kısmı zamanında teslim edilmiş ve sadece küçük bir parti gecikmişse, cezanın tüm sözleşme bedeli üzerinden alınması hakkaniyete uygun mudur? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, sözleşme hükümlerinin fiili duruma ve hakkaniyete uygun yorumlanarak olası ihtilafların önüne geçilmesini sağlar. Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 23.03.2022 tarihli ve 51484 tutanak sayılı kararı, bu konudaki yaygın uygulamayı değiştiren emsal bir niteliktedir.

Kararın İlgili Kısmı

"Ancak söz konusu gecikme cezasının hesabında gecikilen edime konu kısım bedeli üzerinden bir hesaplama yapılması fiili durumun mahiyetine daha uygun olacağından, kamu zararı tutarının bu esas üzerinden hesaplanması gerekmektedir."

Kısmi Teslimattaki Gecikme ve Sözleşmedeki Ceza Hükmü

Bir belediye, çöp poşeti alımı için ihale yapmıştır. İdare, deposunun yetersizliği gibi nedenlerle teslimatın peyderpey (kısım kısım) yapılmasını sağlamıştır. İşin büyük bir kısmı sözleşmedeki son teslim tarihi olan 05.09.2018'den önce teslim edilmiştir. Ancak, son parti olan ... kg'lık kısım, son teslim tarihini 5 gün geçerek 10.09.2018'de teslim edilmiştir.

İşin sözleşmesinde ise gecikme cezası şöyle tanımlanmıştır: "Yüklenicinin, sözleşmeye uygun olarak malı süresinde teslim etmemesi halinde, gecikilen her takvim günü için sözleşme bedelinin binde bir oranında gecikme cezası uygulanır."

Daire'nin Tespiti: "Sözleşme Hükmü Harfiyen Uygulanmalıdır"

Sayıştay Dairesi, sözleşme hükmünü harfiyen yorumlamıştır. Sözleşme "geciken kısmın bedeli" demediği, açıkça "sözleşme bedelinin" binde biri dediği için, 5 günlük cezanın toplam sözleşme bedeli üzerinden hesaplanması gerektiğine ve bu tutarın tahsil edilmemesi nedeniyle kamu zararı oluştuğuna hükmetmiştir.

Temyiz Kurulu'nun Bozma Kararı: Ceza, "Fiili Duruma" ve "Geciken Kısma" Uygun Olmalı

Sorumlu gerçekleştirme görevlisi, karara itiraz ederek cezanın sadece geç teslim edilen miktar üzerinden hesaplanmasının "daha adaletli" olacağını savunmuştur.

Sayıştay Temyiz Kurulu (çoğunluk oyuyla), Daire'nin tazmin hükmünü bozmuştur. Kurul, sözleşmenin katı lafzı yerine "hakkaniyet" ve "fiili durum" ilkesine üstünlük tanımıştır. Kurul'un karar gerekçesi çok nettir:

  1. İşin tamamı değil, sadece bir kısmı gecikmiştir.
  2. İdarenin zararı, işin tamamının gecikmesiyle aynı değildir.
  3. Bu durumda cezanın, "gecikilen edime konu kısım bedeli üzerinden" hesaplanması, "fiili durumun mahiyetine daha uygun" olacaktır.
  4. Kurul, Daire'ye dosyayı iade ederek kamu zararının sadece geciken kısmın bedeli üzerinden yeniden hesaplanmasına karar vermiştir.

Azınlıkta kalan üyeler ise, sözleşme hükmünün (sözleşme bedeli) çok açık olduğunu ve Daire kararının tasdik edilmesi gerektiğini savunmuştur.

Analizin Sonucu

Bu Temyiz Kurulu kararı, mal alımlarında gecikme cezası uygulamaları için çok önemli bir içtihattır:

  1. Sözleşmede cezanın "toplam sözleşme bedeli" üzerinden hesaplanacağı yazsa bile, eğer sadece kısmi bir gecikme varsa, idareler bu hükmü harfiyen uygulamamalıdır.
  2. Hakkaniyet ve "fiili durumun mahiyeti" gereği, gecikme cezası sadece zamanında teslim edilmeyen kısmın bedeli üzerinden hesaplanmalıdır.
  3. İdarelerin, tüm sözleşme bedeli üzerinden ceza kesmemesi, bu karara göre bir kamu zararı oluşturmayacaktır.
  4. Bu karar, idarelerin sözleşme hükümlerini katı bir lafzi yorumla değil, işin gereklerine ve adalet ilkesine göre yorumlaması gerektiğini göstermektedir.