Yargıtay'dan Ezber Bozan Ceza Kararı: Sözleşmede "Toplam Bedel" Yazsa Bile Ceza "Kalan İşten" Kesilir

Kamu ihalelerinde gecikme cezasının hangi bedel (toplam sözleşme bedeli mi, yoksa sadece geciken/eksik kalan işin bedeli mi) üzerinden kesileceği, idareler ve yükleniciler arasındaki en büyük anlaşmazlıklardan biridir. İdareler genellikle sözleşmedeki "sözleşme bedeli" veya "muhammen bedel" ibaresine dayanarak cezayı toplam tutardan kesme eğilimindedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, haksız ceza kesintilerine karşı hukuki dayanaklarınızı güçlendirir. Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 2019/1958 E., 2019/3957 K. sayılı kararı, bu konuya (karşı oya rağmen) yüklenici lehine bir yorum getirmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"Delil sözleşmesi olan şartnamedeki hükümde [BİGŞ Md. 41/6] “eksikliklerin durumuna göre” ve “sözleşmesinde günlük gecikme cezası olarak yazılan miktarın belli bir oranında günlük ceza uygulanır” ifadeleri cezanın eksik kalan imalât miktarı üzerinden belirleneceğini ortaya koymakta olup Dairemizin yerleşik uygulamaları da bu yöndedir."

Olayın Arka Planı: %96,5'i Biten İşte Toplam Bedelden Ceza

Bir belediyenin (davalı idare) 2886 sayılı Kanun kapsamında ihale ettiği elektronik ücret toplama sistemi işini alan yüklenici (davacı), işi süresinde teslim edememiştir. İşin %96,5'i tamamlanmış olmasına rağmen idare, sözleşmenin 26. maddesinde yer alan "gecikilen her gün için muhammen bedel üzerinden onbinde üç tutarında ceza uygulanır" hükmüne dayanarak, ceza kesintisini işin toplam bedeli (muhammen bedel) üzerinden hesaplamıştır. Yüklenici, cezanın sadece eksik kalan %3,5'luk kısım üzerinden hesaplanması gerektiği iddiasıyla menfi tespit davası açmıştır.

Yargıtay'ın İkilemi: Sözleşme Metni (Md. 26) mi, BİGŞ (Md. 41/44) mü?

Kararda iki çelişen nokta vardı:

  1. Sözleşme (Md. 26): Ceza "muhammen bedel" (toplam bedel) üzerinden kesilir diyordu.
  2. BİGŞ (Atıf Yapılan): İhale 2886 sayılı Kanuna tabi olduğundan ve sözleşmede atıf bulunduğundan, Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesi (BİGŞ) de sözleşmenin eki sayılmaktaydı. BİGŞ (Md. 41 ve 44) ise cezanın "eksikliklerin durumuna göre" ve "belli bir oranında" uygulanacağını belirtiyordu.

Çoğunluk Kararı: BİGŞ ve Hakkaniyet Üstün Geldi (Ceza Kalan İşten Alınır)

Yargıtay 15. Hukuk Dairesi (çoğunluk oyuyla), BİGŞ hükümlerinin özel sözleşme maddesine göre daha yorumlayıcı ve üstün olduğuna karar vermiştir. "Eksikliklerin durumuna göre" ifadesinin, cezanın toplam işe değil, sadece eksik kalan işe orantılı olarak uygulanması gerektiği şeklinde yorumlanması gerektiğini belirtmiştir. Yargıtay, Daire'nin yerleşik içtihatlarının da bu yönde olduğunu vurgulayarak, cezanın "eksik kalan imalat miktarının bedeli" üzerinden hesaplanması gerektiğine hükmetmiştir.

Ayrıca Yargıtay, ceza süresinin sözleşmedeki 60 günlük (feshedilemeyen) süreyle kısıtlı olmadığını, gecikme süresinin işin fiilen teslim edildiği tarihe kadar devam edeceğini belirterek bu yönden de alt mahkeme kararlarını bozmuştur.

Karşı Oy: "Sözleşme Esastır, Ceza Toplam Bedeldendir"

Karara muhalif kalan üye (karşı oy), TBK 26 (sözleşme serbestisi) ilkesine vurgu yapmıştır. Tarafların (biri basiretli tacir olan yüklenici) özgür iradeleriyle cezanın "muhammen bedel" üzerinden kesileceğini açıkça kararlaştırdığını, bu hükmün BİGŞ'den daha özel ve öncelikli olduğunu, bu nedenle cezanın sözleşmede yazdığı gibi toplam bedel üzerinden kesilmesi gerektiğini savunmuştur.

Analizin Sonucu

  1. BİGŞ Atfı Önemli: 2886 veya 4734 sayılı kanunlara tabi işlerde, sözleşmede BİGŞ'ye (veya YİGŞ'ye) atıf varsa, ceza hesaplamasında Şartname'nin "eksik işe oranlılık" ilkesi (Md. 41/44), sözleşmedeki "toplam bedel" ibaresine üstün gelebilir (Yargıtay 15. HD çoğunluk görüşü).
  2. Risk: Bu konu Yargıtay içinde bile tartışmalı (karşı oy) olmakla birlikte, yükleniciler için cezanın kalan iş bedelinden kesilmesi gerektiğine dair güçlü bir emsal teşkil etmektedir.

Ceza Süresi: Gecikme cezası, sözleşmedeki "ihtar süresi" (örn: 60 gün) ile sınırlı değildir; işin bitirilmesi gereken tarihten fiilen teslim edildiği tarihe kadar işler.