'Aday' mı 'İstekli' mi? Ön Yeterlik Aşamasında Sahte Belge Sunan Firma Yasaklanabilir mi?

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, ihale sürecindeki aktörleri "aday" (belli istekliler arasında ihale usulünde ön yeterliğe başvuran) ve "istekli" (mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesine teklif veren) olarak ayırmaktadır. 4734 sayılı Kanun'un 17. ve 58. maddelerinde düzenlenen "yasak fiil" ve "ihalelerden yasaklama" yaptırımlarının, henüz "istekli" statüsüne geçmemiş, sadece "aday" konumunda olan firmalara uygulanıp uygulanamayacağı önemli bir hukuki tartışma konusudur. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, ihale usullerine göre değişen hukuki statünüzü ve sorumluluklarınızı netleştirir. Danıştay 13. Dairesi’nin 19/04/2024 tarihli E:2024/577, K:2024/1746 sayılı kararının altında yatan mahkeme gerekçesi, bu tartışmaya açıklık getirmiştir.

Kararın İlgili Kısmı (İlk Derece Mahkemesi Gerekçesinden)

"Öte yandan davacı şirket tarafından, DSİ Genel Müdürlüğü tarafından... "Silvan Tüneli İkmali 2 Kısım" yapım işi ihalesine ön yeterlik başvurusunda bulunarak "aday" statüsünde bulunduğu ve henüz "istekli" statüsünde olmadığından hakkında yasaklama kararı verilemeyeceği iddia edilmiş ise de, hem 4734 sayılı Kanun'un 58. maddesinde hem de madde gerekçesinde "aday" konumunda olanlara yasaklama kararı verilemeyeceğine İlişkin daraltıcı bir düzenleme bulunmadığından, bu iddiaya itibar edilmediği belirtilmiştir."

Olayın Arka Planı: Ön Yeterlikte Sunulan Sahte Belge İddiası

Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü, "Silvan Tüneli İkmali 2 Kısım" işini "belli istekliler arasında ihale usulü" ile ihale etmiştir. Bu usulde, firmalar önce ön yeterlik belgelerini sunar, idarece yeterli bulunanlar (adaylar) "istekli" sıfatını kazanarak teklif vermeye davet edilir.

Davacı şirket, bu ihaleye ön yeterlik başvurusunda bulunmuş ve "aday" statüsündeyken iş deneyim belgelerini sunmuştur. İdare, bu belgelerin sahte olduğunu (4734 S.K. Md. 17/c) iddia ederek, davacı şirketi ön yeterlikte elemiş ve 2 yıl süreyle ihalelerden yasaklamıştır.

Davacının İddiası: "Henüz İstekli Değilim, Yasaklanamam"

Davacı şirket, yasaklama kararının iptali için açtığı davada, kritik bir hukuki iddiada bulunmuştur:

  1. İhale "belli istekliler" usulüyle yapılmıştır.
  2. Şirket, sadece ön yeterlik başvurusunda bulunmuştur ve "aday" statüsündedir.
  3. Henüz teklif vermeye davet edilmediği için "istekli" statüsünde değildir.
  4. 4734 sayılı Kanun'daki yasaklama yaptırımları "istekliler" içindir.
  5. Bu nedenle, "aday" statüsündeyken hakkında yasaklama kararı verilemez.

Mahkemenin ve Danıştay'ın Değerlendirmesi: "Aday" da Yasaklanır

İlk Derece Mahkemesi, davacının bu iddiasını reddetmiştir. (Danıştay, her ne kadar kararı başka bir nedenle (sahteciliğin ispat edilememesi) bozmuş olsa da, İlk Derece Mahkemesi'nin "aday" konusundaki bu yorumunu hatalı bulmamış, yani bu hukuki tespiti zımnen geçerli saymıştır.)

Mahkemenin gerekçesi şudur:

  • 4734 sayılı Kanun'un 58. maddesi (ihalelere katılmaktan yasaklama) veya madde gerekçesi, yaptırımın sadece "istekliler" hakkında uygulanacağına, "aday" konumunda olanların bu kapsamın dışında olduğuna dair daraltıcı bir düzenleme içermemektedir.
  • Kanun'un 17. maddesi "İhalelerde" yasak fiil ve davranışlarda bulunmayı yasaklamıştır. Ön yeterlik aşaması da ihale sürecinin bir parçasıdır.
  • Bu nedenle, "aday" statüsünde sahte belge sunmak da 17(c) kapsamında bir yasak fiildir ve 58. madde uyarınca yasaklama yaptırımına tabidir.

Analizin Sonucu

  1. "Belli istekliler arasında ihale usulü"nde, ön yeterlik aşaması ihale sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır.
  2. Bu aşamada sahte belge sunmak (4734 S.K. Md. 17/c) veya diğer yasak fiil ve davranışlarda bulunmak, 58. madde kapsamında yasaklama nedenidir.
  3. Yaptırım uygulanması için firmanın "istekli" (teklif vermiş) statüsünde olması şart değildir; "aday" (ön yeterliğe başvurmuş) statüsünde olması yeterlidir.
  4. Mahkemeler, 4734 sayılı Kanun'un 58. maddesini "aday"ları kapsayacak şekilde geniş yorumlamakta ve bu statüdeki firmaların da yasaklanabileceğine hükmetmektedir.