Giriş: Sözleşme İmzalandı, Peki İş Ne Zaman Başlıyor?

Kamu yapım işleri ihalelerini kazanmak, müteahhit firmalar için kapsamlı bir hazırlık ve rekabet sürecinin sonucudur. Ancak ihalenin kazanılması ve sözleşmenin imzalanması, projenin fiilen başladığı anlamına gelmez. Kamu ihale mevzuatı, özellikle 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ve bu kanuna dayanan Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ), işin başlaması ve süresine ilişkin net ve bağlayıcı prosedürler tanımlamıştır.

Bu prosedürlerin doğru anlaşılmaması, müteahhitler, mühendisler ve mali uzmanlar için ciddi riskler barındırır. Proje takviminin yanlış hesaplanması, gecikme cezalarına maruz kalınmasına veya hak ediş süreçlerinde sorunlar yaşanmasına neden olabilir. Bu makalede, kamu yapım işlerinde "işe başlama" anının ne olduğunu, "işin süresi" kavramının nasıl yönetilmesi gerektiğini ve bu süreçlerin yasal çerçevesini detaylıca ele alacağız.

Kamu İhalelerinde Kilometre Taşı: Yer Teslimi

Müteahhitlerin yaptığı en yaygın hatalardan biri, işin süresinin sözleşme imza tarihinden itibaren başladığını varsaymaktır. Oysa YİGŞ'ye göre yapım işlerinde süre, "yer teslimi" ile başlar.

Yer Teslimi Nedir ve Neden Önemlidir?

Yer teslimi, idarenin (kamu kurumunun) sözleşme konusu işin yapılacağı sahanın veya sahaların zeminini, proje için gerekli teknik belgelerle (aplikasyon röperleri, eksen kazıkları vb.) birlikte yükleniciye (müteahhit) fiilen teslim ettiği resmi işlemdir.

Bu işlem, "Yer Teslim Tutanağı" adı verilen resmi bir belge ile kayıt altına alınır. Bu tutanak, hem idarenin hem de yüklenicinin yetkilileri tarafından imzalanır. Yer teslim tutanağının imzalandığı tarih, hukuken işin başladığı ve yüklenicinin sorumluluklarının fiilen devreye girdiği andır. Sözleşmede genellikle, sözleşmenin imzalanmasını takiben belirli bir gün içinde (örneğin, "10 gün içinde") yer tesliminin yapılacağı belirtilir.

İdare Yer Teslimini Geciktirirse Ne Olur?

İdarenin, sözleşmede belirtilen süre içinde yer teslimini yapmaması, yüklenicinin kusurundan kaynaklanmayan bir gecikme durumudur. Örneğin, sahada hala kamulaştırma sorunları varsa veya mevcut bir enkaz kaldırılmamışsa, idare yer teslimini yapamaz. Bu durumda yüklenici, işe fiilen başlayamadığı için süre uzatımı talep etme hakkına sahip olur. Bu nedenle yer teslim tutanağındaki tarih, tüm proje takviminin yasal dayanağıdır.

"İşin Süresi" Kavramı ve Doğru Hesaplanması

İhale dokümanında ve sözleşmede işin süresi net olarak belirtilir (örn: "Yer tesliminden itibaren 400 takvim günüdür"). Bu süre, yer teslim tutanağının imzalandığı gün başlar.

Takvim Günü vs. İş Günü

Mevzuatta süreler, aksi belirtilmedikçe "takvim günü" olarak hesaplanır. Bu, resmi tatillerin, hafta sonlarının ve bayramların süreye dahil olduğu anlamına gelir. Müteahhit ve proje mühendisleri, iş programlarını bu detayı göz önünde bulundurarak yapmalıdır. İşin süresi "iş günü" olarak belirtilmişse, bu durum istisnaidir ve sözleşmede açıkça yazmalıdır.

İş Programının Rolü

Yüklenici, yer tesliminden itibaren genellikle YİGŞ'de belirtilen süre içinde (örn: 15 gün) detaylı bir "İş Programı" hazırlayarak idarenin onayına sunmak zorundadır. Bu iş programı, hangi imalatın ne zaman yapılacağını gösterir ve onaylanan bu program, işin ilerleyişinin ve hakediş ödemelerinin temelini oluşturur. İş programının başlangıç tarihi, yer teslim tarihidir.

Süre Yönetiminde Kritik Konu: Süre Uzatımı

İşin süresi sabit olsa da, YİGŞ belirli durumlarda bu sürenin uzatılmasına olanak tanır. Kamu müteahhitlerinin ve mali uzmanların bu haklarını bilmesi, gecikme cezalarından korunmaları için hayati önem taşır. Süre uzatımı verilebilecek başlıca haller şunlardır:

İdareden Kaynaklanan Sebepler: Yer tesliminin geç yapılması, onaylanması gereken projelerin idare tarafından geciktirilmesi veya idarenin talep ettiği proje değişiklikleri (keşif artışı) gibi durumlar.

Mücbir Sebepler (Force Majeure): Deprem, sel, yangın gibi doğal afetler, genel salgın hastalık veya seferberlik halleri.

Hava Koşulları: İşin teknik olarak yapılmasını imkansız kılan olağandışı hava muhalefeti (Bu konu bir sonraki makalede detaylandırılacaktır).

Bu durumlar oluştuğunda, yüklenicinin olayın gerçekleştiği tarihten itibaren belirli bir süre içinde (genellikle 20 gün) idareye durumu belgeleriyle birlikte yazılı olarak bildirmesi şarttır.

Sonuç: Yer Teslimi, Sürenin Başlangıç Düdüğüdür

Kamu yapım işlerinde başarı, sadece teknik yeterlilikle değil, aynı zamanda sözleşme ve mevzuat yönetimiyle de doğrudan ilişkilidir. Müteahhitler için sözleşme tarihi değil, yer teslim tutanağının tarihi projenin resmi başlangıcıdır. İşin süresi bu tarihten itibaren başlar ve tüm iş programı bu temele oturtulur. İdareden kaynaklı gecikmeleri veya mücbir sebepleri zamanında ve usulüne uygun olarak belgeleyip süre uzatımı talep etmek, projeyi finansal olarak sağlıklı bir şekilde tamamlamanın anahtarıdır.