Giriş: Öngörülemeyen Risk Olarak Hava Koşulları

Yapım işleri, doğası gereği dış etkenlere ve özellikle hava koşullarına karşı son derece hassastır. Şiddetli yağış, aşırı don veya fırtına, planlanan imalatların teknik olarak (fen noktasından) yapılmasını imkansız hale getirebilir. Kamu ihale mevzuatı, bu öngörülebilir riskleri yönetmek için "havanın fen noktasında çalışılmayacak dönemi" kavramını geliştirmiştir.

Ancak müteahhitler, ihale uzmanları ve mühendisler arasında bu kavramın ne anlama geldiği ve "hava muhalefeti" nedeniyle süre uzatımının hangi şartlarda alınabileceği konusunda sıklıkla kafa karışıklığı yaşanmaktadır. Bu makalede, YİGŞ ve Tip Sözleşme hükümleri çerçevesinde bu kritik konuyu ve iş süresine etkilerini aydınlatacağız.

"Havanın Fen Noktasında Çalışılmayacak Dönemi" Nedir?

Kamu yapım işlerine ait Tip Sözleşmenin 9. maddesi, işin süresi hesaplanırken dikkate alınan unsurları belirtir. İdare (kamu kurumu), ihaleye çıkarken, işin yapılacağı yerin iklim koşullarını (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın ilgili genelgelerine göre) değerlendirir.

Bu değerlendirme sonucunda, o bölgede yılın belirli bir döneminde (örneğin "20 Kasım – 05 Nisan arası") teknik olarak çalışmanın mümkün olmayacağı kabul edilir. Bu dönem, "havanın fen noktasında çalışılmayacak dönemi" olarak tanımlanır ve sözleşmeye yazılır.

İş Süresine Etkisi: Peşin Süre Uzatımı

En kritik nokta şudur: İdare, toplam iş süresini (örn: 500 gün) belirlerken, bu "çalışılmayacak dönemi" (örn: 130 gün) ve resmi tatilleri (örn: 20 gün) zaten süreye dahil eder.

Yani 500 günlük bir işin içinde, o bölgenin kış koşulları nedeniyle çalışılamayacağı öngörülen günler peşinen müteahhide verilmiş durumdadır. Bu nedenle Tip Sözleşme, "Sürenin hesaplanmasında; havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmayan dönemi ile resmi tatil günleri dikkate alındığından, bu nedenlerle ayrıca süre uzatımı verilmez." hükmünü içerir.

Yüklenici, iş programını yaparken bu ölü dönemi bilerek hareket etmeli ve kış aylarında yapılamayacak imalatları (örn: dış cephe boyası, beton dökümü) buna göre planlamalıdır.

Farklı Bir Durum: "Hava Muhalefeti" ve Süre Uzatımı Hakkı

Peki, müteahhit hava koşulları nedeniyle hiçbir zaman süre uzatımı alamaz mı? Alabilir, ancak bu durum "fen noktasında çalışılmayacak dönem" ile karıştırılmamalıdır.

Süre uzatımı hakkı doğuran hava muhalefeti, iki şekilde ortaya çıkabilir:

Çalışılabilir Dönemde Gelen Olağandışı Hava Koşulları

Sözleşmede çalışılabilir olarak kabul edilen bir dönemde (örneğin, Mayıs ayında) beklenmedik, olağandışı ve işi teknik olarak durduran bir hava olayı (örn: 5 gün süren şiddetli fırtına veya sel) meydana gelirse, bu durum bir "mücbir sebep" veya idareye bildirilmesi gereken bir "gecikme hali" olarak değerlendirilebilir.

Örneğin, Mayıs ayında yaşanan sel nedeniyle 5 gün boyunca temel kazısı yapılamamışsa, bu 5 gün "fen noktasında çalışılmayacak dönem" içinde sayılmaz, çünkü bu öngörülen bir durum değildir.

İdareden Kaynaklı Gecikmenin Kış Dönemine Denk Gelmesi

Diyelim ki bir müteahhit, idarenin projeleri geç onaylaması nedeniyle 60 gün süre uzatımı hakkı kazandı. Ancak bu 60 günlük gecikme, işin normalde çalışılabilir olan yaz aylarında bitmesi gerekirken kış aylarına, yani "fen noktasında çalışılmayacak döneme" sarkmasına neden oldu.

Bu durumda Yüksek Fen Kurulu kararlarına göre, idare 60 günlük süre uzatımına ek olarak, bu gecikme nedeniyle çalışılamayan kış dönemini de (örn: 130 gün) süreye eklemek zorundadır. Çünkü gecikmenin sorumlusu müteahhit değildir ve müteahhit, idarenin kusuru yüzünden ölü sezonda çalışmak zorunda bırakılamaz.

Süre Uzatımı Almak İçin Yüklenicinin Yükümlülükleri

Hava muhalefeti nedeniyle süre uzatımı talep edebilmek (yukarıdaki 1. durum için), otomatik bir hak değildir. YİGŞ, yükleniciye net sorumluluklar yükler:

Tespit ve Bildirim: Olağandışı hava koşulunun (mücbir sebep) meydana geldiği tarihi izleyen 20 gün içinde idareye yazılı olarak bildirimde bulunulmalıdır.

Belgelendirme: Bu durum yetkili merciler tarafından (Meteoroloji Genel Müdürlüğü'nden alınan resmi raporlar, şantiye fotoğrafları, yapı denetim tutanakları) belgelendirilmelidir.

Teknik Engel (Fen Noktası): Havanın, o gün iş programında yapılması planlanan kritik imalatı teknik olarak (fen noktasından) engellediği kanıtlanmalıdır. (Örneğin, don nedeniyle beton dökülemediğinin, fırtına nedeniyle vinç çalıştırılamadığının tespiti).

İş Programına Etki: Bu gecikmenin, işin genel ilerleyişini (kritik yolunu) etkilediği gösterilmelidir.

Bu şartlar yerine getirilmezse, "Çok yağmur yağdı, çalışamadık" beyanı süre uzatımı için yeterli olmayacaktır.

Sonuç: Planlama ve Belgelemenin Önemi

Kamu müteahhitleri için hava koşulları yönetilmesi gereken bir risk faktörüdür. İhaleye girerken, sözleşmedeki "havanın fen noktasında çalışılmayacak dönemi" maddesi dikkatle incelenmeli ve iş programı bu ölü sezonu dikkate alarak yapılmalıdır. Bu dönem için ayrıca süre uzatımı talep edilemeyeceği bilinmelidir.

Ancak, çalışılabilir dönemlerde meydana gelen olağandışı hava muhalefeti veya idare kaynaklı gecikmelerin işi kış dönemine sarkıtması durumunda, müteahhitler haklarını korumalıdır. Başarının anahtarı; durumu YİGŞ'ye uygun şekilde, zamanında bildirmek ve güçlü teknik belgelerle (meteoroloji raporları, tutanaklar) idareye sunmaktır.