Giriş

Kamu ihalelerinde idare ile yüklenici arasında imzalanan sözleşmeler, 4734 sayılı Kanun hükümlerine göre yapılan ihale sürecinin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Yapım işleri, niteliği gereği karmaşık süreçleri ve yüksek maliyetleri içerdiğinden, sözleşme aşamasında tarafların hak ve yükümlülüklerini netleştiren belgelerin eksiksiz ve tutarlı olması hayati önem taşır. Sözleşmenin temelini oluşturan ihale dokümanı, isteklilerin tekliflerini hazırlarken esas aldığı, işin tüm detaylarını ve şartlarını belirleyen belgeler bütünüdür. İhale üzerinde kalan istekli ile sözleşme imzalandığında, bu ihale dokümanı, sözleşmenin ayrılmaz bir eki haline gelir. Yüklenici, üstlendiği edimleri işsahibinin haklı menfaatlerini gözeterek, sadakat ve özenle ifa etmek zorundadır.

İhale Dokümanını Oluşturan Belgeler

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'na göre, ihale dokümanı, ihale konusu yapım işlerinde isteklilere talimatları da içeren idari şartnameler ile yaptırılacak işin projesini de kapsayan teknik şartnameler, sözleşme tasarısı ve gerekli diğer belge ve bilgileri ifade eder. İhale dokümanı, idare tarafından EKAP’ta hazırlanır ve ilan yapılacak hallerde ilk ilan tarihine, davet yapılacak hallerde ise davet tarihine kadar hazır olmak zorundadır.

  1. İdari Şartname: İdari şartname, isteklilere ihaleye katılım süreçleri ve sözleşmenin idari şartlarına ilişkin talimatları sunar.
  2. Teknik Şartname: Teknik şartname, yaptırılacak işin projesini de kapsayan teknik şartnamelerdir. İşin teknik ayrıntılarını ve şartlarını gösteren bu belge, ihale dokümanına dahil edilir. Teknik şartnamelerde belirlenecek teknik özellikler, öncelikle yerli malının kullanılmasını sağlayacak şekilde belirlenir.
  3. Sözleşme Tasarısı: Sözleşme tasarısı, ihale dokümanının temelini oluşturan ve ihale üzerinde kalan istekli ile imzalanacak olan belgenin taslağıdır. Tip sözleşmeler Kamu İhale Kurumu tarafından hazırlanır ve idareler bu tip sözleşmeyi esas alarak hazırlar. Sözleşme tasarısı, KİSK’in 7. maddesinde belirtilen zorunlu hususları içermek zorundadır: işin adı, türü, bedeli, süresi, ödeme şartları, cezalar, teminatlar ve ihale dokümanındaki tüm belgelerin sözleşmenin eki olduğu hususu.
  4. Projeler ve Mahal Listeleri: Projeler, işin niteliğine göre ön proje, kesin proje veya uygulama projesi olabilir. Mahal listeleri, projelere dayalı olarak işin bünyesindeki imalat kalemlerinin adını ve yapılacağı yerleri gösterir.
  5. Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ): YİGŞ, ihale dokümanının ve ihale sözleşmesinin ayrılmaz bir parçasıdır. YİGŞ, 4734 sayılı Kanun kapsamında ihalesi yapılan ve 4735 sayılı Kanuna göre sözleşmeye bağlanan yapım işlerini kapsar ve genel uygulama esaslarını belirler.
  6. Zeyilnameler: İlan yapıldıktan sonra ihale dokümanında değişiklik yapılması zorunlu olursa, yapılan bu değişikliklere ilişkin zeyilname, ihale dokümanının bağlayıcı bir parçasıdır. Zeyilnameler, ait oldukları dokümanın öncelik sırasına sahiptir.

Sözleşme Türleri ve İhale Dokümanı İlişkisi

Yapım işlerinde sözleşmeler üç temel türde düzenlenir: Anahtar Teslimi Götürü Bedel Sözleşme, Birim Fiyat Sözleşme ve Karma Sözleşme. Sözleşme türü, ihale dokümanını oluşturan belgelerin içeriğini ve öncelik sıralamasını doğrudan etkiler.

Anahtar Teslimi Götürü Bedel Sözleşme: Uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak, işin tamamı için yüklenicinin teklif ettiği toplam bedel üzerinden yapılır.

Birim Fiyat Sözleşme: Ön veya kesin projelere ve bunlara ilişkin mahal listeleri ile birim fiyat tarifelerine dayalı olarak, idarece hazırlanmış cetvelde yer alan her bir iş kaleminin miktarı ile yüklenicinin teklif ettiği birim fiyatların çarpımı sonucu bulunan toplam bedel üzerinden yapılır.

Karma Sözleşme: İş kalemlerinin bir kısmı için anahtar teslimi götürü bedel, bir kısmı için birim fiyat teklifi alma yöntemlerinin birlikte uygulanmasıyla gerçekleştirilir.

Sözleşmenin Ekleri ve Belgeler Arasındaki Öncelik Sıralaması

Sözleşme, ekindeki ihale dokümanı ve diğer belgelerle bir bütündür ve tarafları bağlar. KİSK'in 7. maddesine göre, ihale dokümanında yer alan bütün belgelerin sözleşmenin eki olduğu sözleşmede belirtilmelidir.

Ancak, sözleşme hükümleri ile ihale dokümanını oluşturan belgelerdeki hükümler arasında çelişki veya farklılık olması halinde, ihale dokümanında yer alan hükümler esas alınır. Bu, özellikle sözleşmenin değiştirilemezliği ilkesi ve ihale sürecindeki eşitliği sağlamak açısından önemlidir. İhale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki öncelik sıralaması, Tip Sözleşmelerin 8. maddesinde belirtilmiştir ve sözleşme türüne göre farklılık gösterir:

Anahtar Teslimi Götürü Bedel Sözleşmelerde Öncelik Sıralaması:

Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ)

İdari Şartname

Sözleşme Tasarısı

Uygulama Projesi

Mahal Listesi

Özel Teknik Şartname

Genel Teknik Şartname

Açıklamalar (varsa)

Diğer Ekler

Teklif Birim Fiyat Sözleşmelerde Öncelik Sıralaması:

Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ)

İdari Şartname

Sözleşme Tasarısı

Birim Fiyat Tarifleri ve cetveli

Mahal Listesi

Özel Teknik Şartname

Genel Teknik Şartname

Ön / Kesin Projeler

Açıklamalar (varsa)

Diğer Ekler

Karma Sözleşmelerde Öncelik Sıralaması: Karma sözleşmelerde, işin birim fiyat teklif alınan kısımları için (Birim Fiyat Sözleşmelerdeki) liste, anahtar teslim götürü bedel teklif alınan kısımları için ise (Anahtar Teslimi Götürü Bedel Sözleşmelerdeki) liste geçerlidir. Her iki liste de Yapım İşleri Genel Şartnamesi, İdari Şartname ve Sözleşme Tasarısı'nı ilk üç sırada tutar.

Görüldüğü üzere, Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ), tüm sözleşme türlerinde en üst sırada yer alan, yani bir çelişki durumunda öncelikle uygulanacak temel düzenleyici metindir.

Yapım İşleri Sürecindeki Diğer Önemli Belgeler

Sözleşme ekleri ve ihale dokümanının yanı sıra, yapım işlerinin uygulanmasında bir dizi önemli belge ve kayıt tutulur:

Hakediş Raporları: Yüklenicinin yaptığı işlerin bedellerinin ödenmesine esas teşkil eden belgelerdir. Geçici hakediş raporlarına itiraz olması durumunda, yüklenici karşı görüşlerini ve dayandığı gerekçeleri idareye vereceği dilekçede açıklamak zorundadır. YİGŞ’nin 39. maddesi (geçici hakediş raporlarına ilişkin), uygulamada "delil sözleşmesi" olarak kabul edilmektedir.

İş Programı: Yüklenicinin, işin süresi, yıllık ödeme miktarları, iş kalemleri/grupları, aylık imalat ve ihzarat miktarlarını ayrıntılı olarak gösterdiği programdır. İş programı, sözleşme imzalandıktan sonra hazırlanır ve idarece onaylanır.

Röleve ve Ataşman Defterleri: İşyerlerinde yapılan işlerin bütün ayrıntılarını günü gününe kayıt altına almak için, yüklenici ile birlikte yapı denetim görevlisi tarafından tutulur. Yüklenici bu defterleri imzalamak zorundadır ve imzalamış olmakla içindekileri ve yapılan hesapların doğruluğunu kabul etmiş sayılır.

Sonuç

Yapım işlerinde ihale dokümanı ve sözleşme eklerini oluşturan belgeler, idari, teknik ve hukuki açıdan projenin yol haritasını çizer. KİK ve KİSK mevzuatına göre, ihale dokümanı, sözleşmenin ayrılmaz bir parçası ve hukuki dayanağıdır. İdareler, bu dokümanları Kamu İhale Kurumu tarafından yayımlanan standart formlar, tip şartnameler ve tip sözleşmeler esas alınarak EKAP üzerinden hazırlamak zorundadır. Olası çelişkilerde, Yapım İşleri Genel Şartnamesi, İdari Şartname ve Sözleşme Tasarısı'ndan oluşan hiyerarşik sıralama, anlaşmazlıkların çözümünde temel referans noktasıdır. Yüklenicilerin, tekliflerini sunarken ihale dokümanının tüm unsurlarını (projeler, şartnameler, mahal listeleri) dikkatle okuyup kabul etmeleri, ileride doğabilecek hukuki ihtilafları önlemede kritik öneme sahiptir. Belgeler arasındaki bu net hiyerarşi, bir yapının temelini oluşturan mimari planlar gibidir; her bir parça bütünü desteklemeli ve tutarsızlık durumunda hangi talimatın üstün geleceği açıkça belirlenmelidir.