İhalelerde Yeterlik Değerlendirmesinin Önemi

Kamu ihalelerinde, tekliflerin maliyet açısından değerlendirilmesine geçilmeden önce, isteklilerin ihaleyi gerçekleştirebilecek asgari mali ve teknik kapasiteye sahip olup olmadıklarının denetlendiği yeterlik değerlendirmesi aşaması kritik bir öneme sahiptir. Bu aşamada isteklilerin sunduğu bilanço, ciro (iş hacmi) ve iş deneyimi gibi belgeler, ihale dokümanında belirtilen kriterlere göre titizlikle incelenir. Bu belgelerdeki en küçük bir eksiklik veya mevzuata aykırılık, teklifin doğrudan değerlendirme dışı bırakılmasına neden olabilir. Kamu İhale Kurulunun 20.08.2025 tarihli ve 2025/UY.II-1812 sayılı kararı, bu değerlendirmenin ne kadar kapsamlı yapıldığını ve farklı isteklilerin çeşitli yeterlik eksiklikleri nedeniyle nasıl elendiğini gösteren detaylı bir örnektir.

 

İş Ortaklıklarında Yeterlik Kriterlerinin Sağlanması

Karara konu olan olay, bir havalimanı itfaiye binası yapım işi ihalesidir. İhaleye çok sayıda istekli iş ortaklığı olarak katılmıştır. Başvuru sahibi iş ortaklığı, ihaleyi kazanan ve aşırı düşük teklif açıklaması uygun bulunan rakip iş ortaklığının yeterlik belgelerinin ve açıklamasının usulsüz olduğunu iddia etmiştir. Kurul, sadece şikâyet edilen istekliyi değil, re'sen yaptığı incelemede diğer birçok isteklinin de yeterlik belgelerinde sorunlar olduğunu tespit etmiştir.

İhale üzerinde bırakılan iş ortaklığının yeterlik belgeleri incelendiğinde;

  • Bilanço ve Ciro: Ortaklığı oluşturan her bir şirketin, 2024 yılına ait bilanço oranlarını (cari oran, öz kaynak oranı vb.) ve iş hacmini gösteren ciro belgelerini sunduğu görülmüştür. Kurul yaptığı hesaplamada, her bir ortağın kendi hissesi oranında sağlaması gereken bu mali yeterlik kriterlerini karşıladığını tespit etmiş ve bu yöndeki iddiayı reddetmiştir.
  • İş Deneyimi: İş ortaklığının, mevzuatın gerektirdiği şekilde (pilot ortağın asgari tutarın %80'ini, diğer ortakların ise %20'sini sağlaması veya pilotun tamamını sağlaması halinde diğer ortakların benzer işe ait olmayan bir yapım işi belgesi sunması) iş deneyim şartını sağladığı görülmüştür. Kurul bu yöndeki iddiayı da reddetmiştir.

 

Diğer İsteklilerde Tespit Edilen Yeterlik Aykırılıkları

Kurul, İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik'in 18. maddesi uyarınca yaptığı re'sen incelemede, şikâyet konusu olmayan diğer isteklilerin tekliflerinde de önemli aykırılıklar tespit etmiştir:

  • Eksik Ciro Beyanı: Bir iş ortaklığının pilot ortağının, yeterlik bilgileri tablosunda 2024 yılına ait ciro tutarını "0,00 TL" olarak beyan ettiği, ancak ekte 2023 yılına ait belgeler sunduğu görülmüştür. İhale tarihi 2025 yılının ilk dört ayından sonra olduğu için 2024 yılı belgelerinin sunulması zorunludur. Ciro beyanının olmaması nedeniyle bu iş ortaklığının teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiğine karar verilmiştir.
  • Yetersiz İş Deneyimi: Başka bir iş ortaklığının özel ortağının sunduğu iş deneyim belgesinin, kendi hissesine düşen asgari tutarı karşılamadığı hesaplanmıştır. Bu nedenle bu iş ortaklığının da elenmesi gerektiği belirtilmiştir.
  • Güncel Olmayan Ortaklık Bilgileri: İki farklı iş ortaklığının anonim şirket statüsündeki ortaklarının, ortaklık yapılarını ve hisse oranlarını gösteren pay defteri ve ilgili yönetim kurulu karar defterini EKAP'a hiç yüklemedikleri veya güncel olmayan bilgileri beyan ettikleri tespit edilmiştir. Bu durum, Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliği'nin amir hükmüne aykırı olduğundan, bu iş ortaklıklarının da tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiğine karar verilmiştir.

 

Aşırı Düşük Teklif Sorgulamasındaki Hata

Kurul, yeterlik değerlendirmesine ek olarak, idarenin aşırı düşük teklif sorgulama sürecini de hatalı yürüttüğünü tespit etmiştir. İdarenin, açıklama istediği iş kalemlerinin analizlerini temel girdilere (işçilik, malzeme, makine vb.) kadar ayrıştırmadan isteklilere gönderdiği görülmüştür. Bu durum, isteklilerin hangi girdileri açıklaması gerektiği konusunda belirsizlik yaratmakta ve sağlıklı bir değerlendirmeyi engellemektedir. Bu nedenle Kurul, yeterlik değerlendirmesi yapıldıktan sonra kalan geçerli teklifler üzerinden aşırı düşük teklif sorgulamasının usulüne uygun olarak yeniden yapılması gerektiğine hükmetmiştir.

 

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karmaşık karar, ihale süreçlerinin ne kadar çok katmanlı olduğunu göstermektedir:

  • İdareler Açısından: Yeterlik değerlendirmesini her bir istekli ve iş ortaklığının her bir ortağı için titizlikle yapmalı; bilanço, ciro, iş deneyimi ve EKAP'taki güncel şirket bilgileri gibi tüm kriterleri eksiksiz kontrol etmelidirler. Ayrıca, aşırı düşük teklif sorgulama yazılarını mevzuata uygun ve açık bir şekilde hazırlamalıdırlar.
  • İstekliler Açısından: Özellikle iş ortaklığı olarak teklif verirken, her bir ortağın kendi hissesi oranında tüm yeterlik kriterlerini sağladığından ve EKAP'taki tüm kurumsal bilgilerinin güncel olduğundan emin olmalıdırlar. Bir ortaktaki küçük bir eksiklik, tüm iş ortaklığının elenmesine neden olabilir.

Sonuç olarak, bu karar, bir ihalede başarılı olmanın sadece en düşük fiyatı vermekle değil, aynı zamanda tüm idari ve hukuki prosedürleri eksiksiz yerine getirmekle mümkün olduğunu bir kez daha ortaya koymaktadır.