Sözleşmede Belirlenen Kâr Oranı Yeni Birim Fiyatta Değiştirilebilir mi?

Birim fiyat sözleşmeli işlerde, sözleşmede bulunmayan yeni iş kalemleri için yeni birim fiyat tespiti süreci (YİGŞ Md. 22), idare ile yüklenici arasında sıkça anlaşmazlık yaratır. Özellikle sözleşmede yeni fiyatlar için özel bir kâr oranı (%15 gibi) belirlenmişse, idarenin bu oranı YİGŞ'nin diğer hükümlerine (örn: %90 tavan fiyat sınırı) dayanarak değiştirmek istemesi hukuki bir ikilem yaratır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, yeni birim fiyat analizlerinin hem sözleşme hükümlerine hem de YİGŞ'ye uygun yapılmasını sağlar. Bu analizde, Yüksek Fen Kurulu'nun 16.02.2022 tarihli ve 2022/43 sayılı kararını inceliyoruz.

Kararın İlgili Kısmı

"...sözleşme imzalandıktan sonra sözleşme hükümlerinde değişiklik yapılamayacağından, yeni birim fiyatların tespitinde işin sözleşmesi hükümleri ile belirlenen %15 yüklenici kârı ve genel gider oranı değiştirilemeyecek ise de, bu oranın değiştirilemeyecek olması 'yeni birim fiyat; yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın %90’ını geçemez.' hükmünün uygulanmasına engel teşkil etmeyeceği..."

Olayın Arka Planı: Sözleşmedeki "%15 Kâr" Hükmüne Karşı İdarenin Revizyon İsteği

Bir yapım işi sözleşmesinin "Yeni Birim Fiyat Tespiti" başlıklı 28.1.1. maddesinde, "Genel Şartnamenin 22. maddesine göre belirlenecek analizde kar ve genel gider oranı %15 olarak alınır." şeklinde açık bir hüküm bulunmaktadır. Taraflar, 4 adet yeni iş kalemi için bu %15 oranını kullanarak analizleri hazırlamış ve onaylamıştır. Ancak idare, daha sonra YİGŞ Md. 22/5 ve Kamu İhale Genel Tebliği'nin ilgili maddelerindeki tavan fiyat (%90) kuralını gerekçe göstererek, bu %15 oranının revize edilmesi gerektiğini savunmuş ve anlaşmazlık çıkmıştır.

YFK Kararı, Adım 1: Sözleşmedeki Oran (%15) Değiştirilemez

Yüksek Fen Kurulu, 4735 sayılı Kanun uyarınca sözleşme imzalandıktan sonra sözleşme hükümlerinde değişiklik yapılamayacağı ilkesine atıfta bulunmuştur. Sözleşmenin 28. maddesindeki "%15" oranı, taraflar için bağlayıcı bir sözleşme hükmüdür. İdarenin bu oranı sonradan tek taraflı olarak değiştirmek istemesi hukuka aykırıdır. Bu nedenle, yeni birim fiyat analizinde kâr ve genel gider oranı %15 olarak uygulanmaya devam edilmelidir.

YFK Kararı, Adım 2: Ancak %15'li Fiyat YİGŞ'deki %90 Tavan Sınırını Geçemez

Kurul, kararın devamında çok kritik bir denge kurmuştur. YİGŞ'nin 22. maddesinin 5. fıkrası, (teklif kapsamında benzer iş kalemi bulunmaması halinde) "yeni birim fiyat; yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın %90’ını geçemez." hükmünü amirdir. YFK, sözleşmedeki %15 kâr oranının korunmasının, YİGŞ'deki bu %90'lık "tavan fiyat" kuralının uygulanmasına engel olmadığını belirtmiştir. Yani, analiz %15 kâr ile yapılmalı, ancak bulunan nihai rakam, o işin resmi analizli fiyatının %90'ından fazlaysa, %90'a çekilmelidir.

Analizin Sonucu

YFK, iki hükmü birlikte yorumlamıştır: Sözleşmedeki %15 kâr oranı korunacak, ancak YİGŞ'deki %90 tavan fiyat sınırı da (üst limit olarak) uygulanacaktır.

  • Ä°dareler için ders: Sözleşmeye "kâr oranı %X olarak alınır" gibi özel bir hüküm konulmuşsa, bu oran YÄ°GŞ Md. 22'ye göre tespit edilen analize uygulanmak zorundadır. Ancak bu oran, YÄ°GŞ Md. 22/5'teki %90'lık tavan fiyat sınırını aşmak için bir gerekçe olarak kullanılamaz.
  • Yükleniciler için ders: Yeni birim fiyat tespitinde sözleşmedeki kâr oranına (%15) güvenmek doğrudur, ancak bu oranla hesaplanan fiyatın, işin resmi (kamu) rayiçleriyle hesaplanan fiyatının %90'ını geçip geçmediği mutlaka kontrol edilmelidir.