YBF'de %90 Tavanı Unutuldu: Kamu Zararını "Kişi Borcuna Almak" Zimmetten Kurtarır mı?

Yapım işlerinde, sözleşmede olmayan yeni iş kalemleri için Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ) Madde 22'ye göre yeni birim fiyat (YBF) yapılması zorunludur. Bu maddenin en kritik hükmü, yüklenicinin teklifinde benzer bir iş kalemi bulunmadığında, YBF'nin "resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın %90'ını geçemeyeceği" kuralıdır. Bu tavanın uygulanmaması doğrudan kamu zararı doğurur. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, YBF tespitlerinizin YİGŞ ve Sayıştay içtihatlarına tam uyumlu olmasını sağlar. Sayıştay 7. Dairesi’nin 18.02.2025 tarihli ve 649 sayılı kararı, bu hatanın ve sonrasındaki "düzeltme" çabasının akıbetini göstermektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunmaması halinde ise, yeni birim fiyat; yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın %90'ını geçemez." (YİGŞ Md. 22(5) alıntısı)

Olayın Arka Planı: %90 Tavanının İhlali

Bir belediye, yapım işi kapsamında ortaya çıkan yeni imalatlar için YBF tespiti yapmıştır. Sözleşmede YBF analizleri için kâr ve genel gider (KGG) oranı %25 olarak belirlenmiştir. Yüklenicinin teklifinde bu yeni işlere benzer iş kalemi bulunmamaktadır.

İdarenin Hatası: Düşük KGG Uygulamak Tavanı Kaldırmaz

İdare, YİGŞ Md. 22'ye göre resmi analizler üzerinden YBF'yi oluştururken %90 tavan kuralını uygulamamıştır. İdare, KGG oranını sözleşmedeki %25 yerine %15 olarak uygulamış, ancak bulunan bu tutarı (%115) doğrudan ödemiştir.

Sayıştay'ın hesaplamasına göre:

Olması Gereken: Resmi analiz (KGG hariç 100 TL) + %25 KGG (Sözleşme oranı) = 125 TL. Bu tutarın %90 tavanı = 112,50 TL. (Yani KGG hariç tutara %12,5 KGG eklenmiş hali).

İdarenin Yaptığı: Resmi analiz (100 TL) + %15 KGG = 115 TL.

Fark (Kamu Zararı): 115 - 112,50 = 2,5 (yani %2,5'luk fazla ödeme).

İdarenin KGG oranını %25'ten %15'e indirmesi (%90 kuralını uygulamamak için) mevzuata aykırıdır ve %2,5'luk kamu zararına engel olmamıştır.

Sorumlu Savunması: "Kişi Borcuna Aldık"

Sorumlular, sorgu üzerine hatayı kabul etmiş, fazla ödemeyi "eksi hakediş" ile düzelttiklerini ve tutarı "kişi borcuna" aldıklarını gösteren bir muhasebe işlem fişi sunmuşlardır.

Sayıştay'ın Kararı: Borca Almak Tahsil Etmek Değildir

Sayıştay, sorumluların savunmasını ve "düzeltme" işlemini yetersiz bulmuştur. Sunulan muhasebe işlem fişi incelendiğinde, kamu zararı tutarının tahsil edilmediği, yalnızca "kişi borcuna" alındığı (hesaben takip) anlaşılmıştır. Kamu zararının tahsilatı fiilen gerçekleşmediği için, sorumluluk ortadan kalkmamıştır.

Analizin Sonucu

İdareler İçin: YİGŞ Md. 22'ye göre benzeri olmayan YBF'lerde %90 tavanı mutlak bir kuraldır. KGG oranını düşük tutarak bu tavanı aşmak mümkün değildir.

Kamu Zararı Takibi: Sayıştay denetimlerinde tespit edilen kamu zararının sorumlularca kabul edilip "kişi borcuna" alınması, zararın fiilen ve nakden tahsil edilmediği sürece sorumluları zimmetten kurtarmaz.

Nihai Karar (Sorumluluk): Kamu zararı tahsil edilmediğinden, tutarın Harcama Yetkilisi, Gerçekleştirme Görevlisi ve Diğer Sorumlu (Kontrol Mühendisleri) kişilere müştereken ve müteselsilen, faiziyle birlikte ödettirilmesine (zimmet) oy birliğiyle karar verilmiştir.