Zimmet Kararı Temyizden Döndü: Jet Grout'ta "Boş Foraj" Maliyeti Ödenmeli mi?

Zemin iyileştirme projelerinde, özellikle jet grout gibi imalatlarda, poz tariflerinin neleri kapsadığı (delgi, enjeksiyon vb.) büyük önem taşır. Sözleşmede öngörülmeyen zemin koşulları nedeniyle imalat metodolojisinin değişmesi, yeni maliyetler doğurabilir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, zemin koşullarından kaynaklanan teknik zorunlulukları ve poz tariflerini doğru yorumlayarak hak kayıplarını önler. Sayıştay 5. Dairesi’nin 20.05.2025 tarihli ve 699 sayılı kararı, Temyiz Kurulu'nun bozma kararına uyarak, "boş foraj" maliyetinin ödenmesinin kamu zararı olmadığına hükmettiği önemli bir karardır.

Kararın İlgili Kısmı

"...zemin şartlarından kaynaklı teknik zaruretler, sorumlular tarafından yapılan açıklamalar dikkate alındığında YBF-004 pozunun YBF-003 pozunun içerisinde olmadığı açık olup, yüklenicinin kusuru bulunmaksızın katlandığı bir maliyetin karşılanması hakkaniyet gereğidir. ...söz konusu ödemeler nedeniyle kamu zararı oluşmamıştır."

Olayın Arka Planı: Temyiz Edilen Zimmet Kararı

Bir belediyenin yapım işinde, zemin iyileştirmesi için "YBF-003 Jet Grout İmalatı (delgi dahil)" pozu oluşturulmuştur. Ancak idare, bu poza ek olarak "YBF-004 Boş Foraj Yapılması" pozuyla da ödeme yapmıştır. Sayıştay Dairesi ilk kararında, "boş forajın" zaten "delgi dahil" olan YBF-003'ün içinde yer aldığını, mükerrer ödeme yapıldığını belirterek kamu zararı (zimmet) kararı vermiştir.

Temyiz Kurulu'nun Bozma Kararı ve Sorumlu Savunmaları

Sorumlular kararı temyiz etmiştir. Sayıştay Temyiz Kurulu, Daire kararını bozmuştur. Daire, bozma kararı üzerine konuyu yeniden ele almıştır. Sorumluların detaylı teknik savunması şu şekildedir:

Zemin Koşulları: İmalat, deniz seviyesinin altında (-16.50 metre derinlikte) ve yeraltı su seviyesinin (YASS) 1.10 metrede olduğu, sıvılaşan ve "oldukça oynak" bir zeminde yapılmıştır.

Teknik Zorunluluk: Jet grout delgi makinesi, bu oynak zeminde sabit duramamış, şakulü kaymış ve zemine gömülmeye başlamıştır.

Çözüm: Makinenin çalışabilmesi için YASS'nin 50 cm üzerinde bir platforma oturması zorunlu hale gelmiştir. Projeye göre temel altında 6 metre "jet enjeksiyon kolonu" (YBF-003) imal edebilmek için, makinenin bulunduğu kottan itibaren toplam 22 metre delgi (foraj) yapmak gerekmiştir.

Ayrım: Bu 22 metrelik delginin;

6 metresi (en alttaki) "jet enjeksiyon kolonu" (YBF-003) imalatıdır.

16 metresi (üstteki) ise imalatın yapılabilmesi için zorunlu olan "boş foraj" (YBF-004) kısmıdır.

Sayıştay'ın Yeni Kararı: Boş Foraj Dahil Değil, Ödenmesi Hakkaniyet Gereği

Daire, Temyiz Kurulu kararına ve bu teknik savunmalara uyarak şu sonuca varmıştır:

YBF-003 (Jet Grout) pozu, sadece enjeksiyon yapılan 6 metrelik kısmı ve bu kısımdaki delgiyi kapsamaktadır.

YBF-004 (Boş Foraj), öngörülemeyen zemin koşulları (sıvılaşma, YASS) nedeniyle teknik bir zorunluluk olarak ortaya çıkan ve YBF-003'e dahil olmayan 16 metrelik boş delgi maliyetidir (makine yıpranması, mazot, işçilik).

Yüklenicinin kusuru olmaksızın katlandığı bu maliyetin (boş foraj) ödenmesi "hakkaniyet gereğidir".

Analizin Sonucu

İdareler İçin: Yeni birim fiyat poz tarifleri hazırlanırken, "delgi dahil" gibi ifadelerin, özellikle zorlu zemin koşullarında (YASS altı, sıvılaşma vb.) teknik zorunlulukla ortaya çıkabilecek "boş foraj" (ulaşım delgisi) maliyetlerini kapsayıp kapsamadığı netleştirilmelidir.

Yükleniciler İçin: Öngörülemeyen zemin koşulları nedeniyle imalat yönteminde ortaya çıkan zorunlu maliyet artışları (boş foraj gibi), eğer ana pozun analizine dahil değilse, hakkaniyet ilkesi ve YİGŞ Md. 22 çerçevesinde talep edilebilir.

Nihai Karar: Temyiz Kurulu kararına uyularak, YBF-004 Boş Foraj ödemesinin kamu zararı oluşturmadığına ve "ilişilecek husus bulunmadığına" oybirliğiyle karar verilmiştir.