Yeni Birim Fiyatta Pn Katsayısı Tuzağı: İhale Tarihine İndirgerken Sadece Gn/Go Endeksini Kullanamazsınız!

Fiyat farkı verilen yapım işlerinde, sözleşmede bulunmayan bir iş kalemi için yeni birim fiyat tespiti yapılması iki aşamalıdır: Önce "uygulama ayı rayiçlerine" göre fiyat bulunur, sonra bu fiyat Fiyat Farkı Esasları'nın 6. maddesinin 8. fıkrasına göre "sözleşme yılı fiyatına" (ihale tarihi fiyatına) çevrilir. Bu çevirme işleminde kullanılan Pn katsayısının nasıl hesaplanacağı, idarelerin en çok hata yaptığı teknik konulardan biridir. Sayıştay 1. Dairesi'nin 16.01.2025 tarih ve 10951 sayılı Kararı (İlam No: 63, Madde No: 19), bu Pn hesabının nasıl yapılması gerektiğini netleştirmektedir.

Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, Fiyat Farkı Esasları'nın doğru uygulanmasını sağlamak ve olası kamu zararı risklerini ortadan kaldırmak için kritik öneme sahiptir.

Kararın İlgili Kısmı

"Ancak yeni birim fiyat yapılırken uygulama ayı rayiç ve şartlarına göre tespit edilmiş birim fiyatları, sözleşme yılı birim fiyatlarına indirgemek için kullanılan fiyat farkı katsayısı (Pn) hesaplanırken sadece Go ve Gn endekslerinin (Pn=Gn/Go) kullanıldığı, sözleşmede belirtilen diğer endekslerin kullanılmadığı görülmüştür. İdarece... Fiyat Farkına İlişkin Esaslar'ın 5'inci maddesinde gösterilen formüle göre hesaplanan... Pn katsayısına bölünerek sözleşme yılı birim fiyatlarının tespit edilmemesi nedeniyle kamu zararı oluşmuştur."

Hata 1: Yeni Fiyatın İhale Tarihine İndirgenmesinde Hatalı Pn Kullanımı (Konu A)

Fiyat Farkı Esasları (Md. 6/8), sözleşmede olmayan bir iş için uygulama ayı rayiçlerine (güncel piyasa fiyatlarına) göre yeni bir fiyat tespit edilmesini öngörür. Ancak bu fiyat, hakedişe "sözleşme yılı fiyatı" olarak girmelidir ki, üzerine ayrıca fiyat farkı (Pn-1) uygulanabilsin.

  • Mevzuatın Amacı (Mükerrerliği Önleme): Bu dönüşüm, "mükerrerliği önlemek" içindir. Zaten güncel (uygulama ayı) fiyatla belirlenmiş bir poza, bir de ihale tarihi ile uygulama ayı arasındaki farkı ödemek (yani Pn-1 ile çarpmak), aynı enflasyon farkını iki kez ödemek anlamına gelir.
  • Kural: Bunu önlemek için kural şudur: (Uygulama Ayı Fiyatı) / (Uygulama Ayı Pn Katsayısı) = Sözleşme Yılı (İhale Tarihi) Fiyatı.
  • İdarenin Hatası: İdare, bu bölme işleminde kullanacağı Pn katsayısını, sözleşmenin 5. maddesinde yer alan ve tüm endeksleri (işçilik, çelik, makine, yakıt vb.) içeren tam formülle değil, sadece genel endeksi (Pn=Gn/Go) kullanarak hesaplamıştır.
  • Sayıştay'ın Tespiti: Sayıştay, Esasların 6. maddesindeki Pn'in, Esasların 5. maddesindeki (sözleşmedeki) Pn ile aynı olması gerektiğini vurgulamıştır. İdare, Pn'i hesaplarken sözleşmede belirtilen tüm endeksleri (işçilik, çelik, makine vb.) formüle dahil etmeliydi. Sadece Gn/Go'yu kullanmak, Pn'i (ve dolayısıyla böleni) yanlış hesaplamış, bu da "sözleşme yılı fiyatının" hatalı tespitine ve mükerrer ödeme yoluyla kamu zararına yol açmıştır.

Hata 2: Mevzuata Aykırı Fiyat Farkı Formülü Kullanımı (Konu B)

Aynı işte, idarenin fiyat farkı hesaplamasında temel bir hata daha yaptığı görülmüştür.

  • İdarenin Hatası: İdare, toprak işleri kalemleri için Fiyat Farkı Esasları'nda (Md. 5) yer alan F=An x B x (Pn-1) formülünü hiç kullanmamıştır.
  • Sayıştay'ın Tespiti: İdare, bunun yerine (önceki hakediş toplam imalat miktarı) - (düzenlenen hakedişe ait imalat miktarı) gibi mevzuatla ve matematikle ilgisi olmayan, tamamen hatalı bir yöntemle fiyat farkı hesaplamıştır. Bu durum, doğrudan kamu zararına yol açmıştır.

Analizin Sonucu

  1. İdareler İçin (Pn Hesabı): Yeni birim fiyatı (YİGŞ'e göre değil, Fiyat Farkı Esasları Md. 6/8'e göre) tespit ederken, uygulama ayı fiyatını sözleşme yılı fiyatına indirgemek için kullanılacak Pn katsayısı, mutlaka sözleşmenin 5. maddesindeki tüm endeksleri içeren tam Pn formülü ile hesaplanmalıdır. Sadece Gn/Go'yu almak hatalıdır.
  2. Karşı Oy Gerekçesi: Karara eklenen karşı oy, bu durumun (B=0,90 katsayısı nedeniyle) yüklenici aleyhine bir durum yarattığını savunsa da, çoğunluk görüşü mevzuatın lafzına sıkı sıkıya bağlı kalmış ve idareyi sorumlu tutmuştur.
  3. Temel Kural (Formül): Fiyat farkı hesabı, F=An x B x (Pn-1) formülü dışında bir yöntemle (özellikle hakediş tutarlarını birbirinden çıkartarak) yapılamaz.
  4. Sonuç: Kararda, her iki hatadan kaynaklanan kamu zararının sorumlulara (Harcama Yetkilisi, Gerçekleştirme Görevlisi ve Yeni Birim Fiyat Tutanağını düzenleyen teknik personel) müştereken ve müteselsilen ödettirilmesine karar verilmiştir.