Yeni Birim Fiyatta Kritik 'Pn' Hatası: Fiyatın Tespit Edildiği Ayın Endeksi Esas Alınmalıdır

Fiyat farkı verilen yapım işlerinde, sözleşmede bulunmayan yeni iş kalemlerinin fiyat tespiti çift aşamalı bir süreçtir: Önce uygulama ayındaki rayiçlerle fiyat belirlenir, sonra bu fiyat 'Pn' katsayısına bölünerek sözleşme yılı fiyatına (ihale tarihi fiyatına) indirgenir. Bu süreçteki 'Pn' katsayısının doğru hesaplanması, kamu zararı oluşmaması için hayati önemdedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, yeni fiyat tespitlerinizin teknik ve hukuki doğruluğunu sağlar. Bu analizimizde, Sayıştay 2. Dairesi'nin 21.01.2025 tarih ve 35811 sayılı Kararını ele alarak, Pn hesabındaki 'güncel endeks' seçiminde yapılan hatayı inceleyeceğiz.

Kararın İlgili Kısmı

"...İdarece bu fiyatların sözleşme yılı birim fiyatının tespit edilmesinde kullanılan fiyat farkı katsayısının (Pn) belirlenmesinde güncel endeks olarak Odaca fiyat tespitinin yapıldığı 2021 Kasım ayı ÜFE Genel endeksi (858,43) yerine 2021 Ekim ayı ÜFE Genel endeksinin (780,45) kullanıldığı tespit edilmiştir."

Olayın Arka Planı: Yeni Fiyatın İndirgenmesi

Bir yapım işinde, sözleşme eki birim fiyat cetvelinde bulunmayan bazı iş kalemleri için yeni birim fiyat yapılması gerekmiştir. İdare, bu kalemler için 25 Kasım 2021 tarihinde Ticaret ve Sanayi Odası'ndan fiyat talep etmiş ve 30 Kasım 2021 tarihli eksper raporuyla "uygulama ayı fiyatı" tespit edilmiştir.

İlgili mevzuat (Fiyat Farkı Esasları Md. 6(8)) gereği, bu uygulama ayı fiyatının, uygulama ayı fiyat farkı katsayısına (Pn) bölünerek "sözleşme yılı birim fiyatı"nın bulunması gerekmektedir.

İdarenin Hatalı Pn Hesabı

Fiyat Farkı Esaslarına göre Pn katsayısı, "güncel endeks" (uygulama ayına ait endeks) ve "temel endeks" (ihale tarihine ait endeks) kullanılarak hesaplanır. Somut olayda, yeni birim fiyat Kasım 2021 ayında tespit edilmiştir. Dolayısıyla "güncel endeks" olarak Kasım 2021 ayı ÜFE Genel endeksinin (858,43) kullanılması gerekirdi.

Ancak idare, Kasım ayı endeksinin henüz açıklanmadığı gerekçesiyle, bir önceki ay olan Ekim 2021 ayı ÜFE Genel endeksini (780,45) kullanmıştır.

Sayıştay Kararı: Hatalı Endeks Kullanımı Kamu Zararıdır

Sayıştay Dairesi, bu işlemi hatalı bulmuştur. Ekim ayı endeksi (daha düşük olduğu için), Pn katsayısının olması gerekenden daha düşük hesaplanmasına neden olmuştur. Formül (Sözleşme Fiyatı = Uygulama Ayı Fiyatı / Pn) gereği, paydadaki Pn katsayısı küçüldükçe, sonuç (Sözleşme Yılı Fiyatı) büyümüştür. Bu durum, iş kalemlerinin sözleşme yılı fiyatlarının yüksek belirlenmesine ve 5018 sayılı Kanun uyarınca işin rayiç bedelinden daha yüksek fiyatla yaptırılmasına, yani kamu zararına yol açmıştır.

Savunmanın Reddi

Sorumluların "Kasım ayı içinde en son Ekim ayı endeksi açıklandığı için bu endeksin kullanıldığı" yönündeki savunmaları kabul edilmemiştir. Sayıştay, Kasım ayında tespit edilen bir fiyatın, Ekim ayına ait bir endekse bölünmesinin, sözleşme fiyatının tam olarak tespit edilememesine ve mükerrer ödemeye (fiyat farkı yoluyla) neden olacağını açıkça belirtmiştir.

Analizin Sonucu

  • Pn ve Güncel Endeks Uyumu: Yeni birim fiyat tespitinde, "uygulama ayı fiyatı" hangi ayın rayiçlerine (veya Ticaret Odası fiyatına) göre belirlenmişse, Pn katsayısındaki "güncel endeks" de o aya ait ÜFE endeksi olmalıdır.
  • Endeksin Açıklanmasını Bekleme: Eğer yeni fiyat tespiti ay içinde yapılmışsa (örn: 15 Kasım) ve o ayın (Kasım) ÜFE endeksi henüz TÜİK tarafından açıklanmamışsa, idare endeksin açıklanmasını (genellikle takip eden ayın ilk haftası) beklemeli ve Pn katsayısını doğru endeksle hesaplamalıdır.
  • Hatanın Etkisi: Güncel endeksin yanlış (genellikle bir önceki ayın daha düşük endeksi) alınması, Pn katsayısını küçültür. Bu durum, sözleşme yılı baz fiyatını suni olarak şişirir. İdare, ilerleyen hakedişlerde bu şişirilmiş baz fiyat üzerinden tekrar fiyat farkı ödeyeceği için kamu zararı katlanarak artar.
  • İdarelerin Sorumluluğu: Yeni fiyat tutanaklarını hazırlayan ve onaylayan gerçekleştirme görevlileri ile harcama yetkilileri, Pn katsayısı hesabında kullanılan endekslerin, fiyatın tespit edildiği ay ile uyumlu olup olmadığını titizlikle kontrol etmelidir.