Revize Fiyatta 'Resmi Fiyat' Sınırı: Formül Fiyatı Her Zaman Üst Sınırı Geçemez

Yapım işi sözleşmelerinde, bir iş kaleminin miktarının %20'yi aşan oranda artması, o kalemin birim fiyatının revize edilmesini (genellikle düşürülmesini) gerektiren özel bir durumdur. Ancak bu revizyonun nasıl yapılacağı ve hesaplanan yeni fiyatın bir üst limiti olup olmadığı, hakedişlerde sıkça hataya düşülen bir konudur. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, revize fiyat hesaplarınızın sözleşme hükümlerine ve mevzuata uygunluğunu temin eder. Bu analizimizde, Sayıştay 4. Dairesi'nin 30.01.2025 tarih ve 343 sayılı Kararını (Madde 3) inceleyerek, revize birim fiyatta 'üst sınır' kuralının nasıl uygulanması gerektiğini ele alacağız.

Kararın İlgili Kısmı

"(28.2.1) maddesi uyarınca hesaplanan revize birim fiyat, o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kâr ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatı geçemez. İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerin bulunmaması halinde ise, bu fiyat Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22 nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları dikkate alınarak hesaplanır."

Olayın Arka Planı: Miktar Artışı ve Revizyon İhtiyacı

Bir yapım işi sırasında, "Her türlü zeminde kazı yapılması ve nakli" iş kaleminin miktarında, sözleşme bedelinin %1'ini ve kendi miktarının %20'sini aşan bir artış meydana gelmiştir. Sözleşmenin 28.2.1 maddesi gereği, bu artış miktar aşımı formülünün (R = F x [1 - (A x F) / S]) uygulanmasını tetiklemiştir. İdare, bu formülü uygulamış ve çıkan revize birim fiyat (R) üzerinden yükleniciye ödeme yapmıştır.

İdarenin Gözden Kaçırdığı Üst Sınır

Sorun, sözleşmenin 28.2.2 maddesinin göz ardı edilmesinden kaynaklanmıştır. Bu madde, formülle hesaplanan (R) fiyatının bir üst sınırı olduğunu belirtir: (R) fiyatı, o iş kaleminin resmi analiz ve rayiçlerle hesaplanan birim fiyatını geçemez. İdare, formülle bulduğu fiyatın bu üst sınırdan daha yüksek olmasına rağmen, üst sınırı uygulamak yerine daha yüksek olan formül fiyatını ödemiştir.

Sorumluların 'Özel Poz' Savunması

Sorumlular savunmalarında, ilgili kazı kaleminin "özel poz" olduğunu, bu nedenle "resmi analiz ve rayici" bulunmadığını, dolayısıyla üst sınır kuralının uygulanamayacağını iddia etmişlerdir.

Sayıştay Kararı: 'Resmi Analiz Yoksa YİGŞ Md. 22 Uygulanır'

Sayıştay Dairesi bu savunmayı kabul etmemiştir. Kararda, sözleşmenin 28.2.2 maddesinin devamına atıf yapılmıştır. Bu hükme göre, iş kalemine ait resmi analiz ve rayiç bulunmuyorsa, bu üst sınır fiyatın Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin 22. maddesine (yani yeni fiyat tespit kurallarına) göre idarece tespit edilmesi gerekir. İdarenin "resmi analiz yok" diyerek üst sınır denetiminden kaçamayacağı belirtilmiştir.

Sayıştay, idarenin işin en başında hazırladığı yaklaşık maliyet hesap cetvelindeki analizin YİGŞ Md. 22/2-b kapsamında "İdarede veya diğer idarelerde mevcut analiz" sayılabileceğini ve üst sınır hesabında bu analizin kullanılması gerektiğini vurgulamıştır. İdare, kendi hazırladığı yaklaşık maliyet analizine göre hesaplanan fiyattan daha yüksek bir bedeli (formül fiyatını) ödeyerek kamu zararına neden olmuştur.

Analizin Sonucu

  • Revize Fiyatta İki Aşamalı Kontrol: Miktar artışı (%20 üzeri) nedeniyle fiyat revizyonu yaparken, idareler iki aşamalı bir kontrol yapmalıdır:
  1. Önce sözleşmedeki formül (R = F x [1 - (A \ F) / S]) ile fiyat (R) hesaplanır.
  2. Sonra, iş kaleminin "resmi analiz ve rayiçlerine" göre (veya yoksa YİGŞ Md. 22'ye göre) üst sınır fiyatı (L) hesaplanır.
  • Ödenecek Fiyatın Belirlenmesi: Yükleniciye, bu iki fiyattan (R ve L) düşük olanı üzerinden ödeme yapılır. Formülle bulunan fiyat (R), üst sınır olan (L) fiyatını geçemez.
  • 'Özel Poz' Savunması Geçerli Değil: İdareler, bir iş kaleminin "özel poz" olduğunu ve resmi analizi bulunmadığını öne sürerek bu üst sınır denetimini atlayamaz. Resmi analiz yoksa, YİGŞ Md. 22'deki analiz oluşturma hiyerarşisi (örn: idarede mevcut analizler, puantaj vb.) kullanılarak bir üst sınır fiyatı mutlaka belirlenmelidir.
  • Yaklaşık Maliyetin Rolü: İdarenin kendi hazırladığı yaklaşık maliyet analizleri, "idarede mevcut analiz" kapsamında, revize fiyat için üst sınır belirlenmesinde kıstas olarak kullanılabilir.