Kesin Hakedişte Üç Kritik Hata: Hatalı (An) Toplamı, Uygulanmayan Revize Fiyat ve Unutulan ÖTV Farkı!

Yapım işlerinde kesin hakediş raporu, sözleşmenin mali tasfiyesinin yapıldığı son ve en önemli aşamadır. Bu aşamada yapılacak teknik ve mali hatalar, doğrudan kamu zararı oluşturur. Sayıştay 1. Dairesi'nin 16.01.2025 tarih ve 10951 sayılı Kararı (İlam No: 63, Madde No: 9), tek bir kesin hakedişte idarelerin sıklıkla yaptığı üç farklı hatayı (hatalı An toplamı, uygulanmayan revize fiyat ve eksik ÖTV hesabı) tespit ederek emsal bir nitelik kazanmıştır.

Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, özellikle kesin hesap ve tasfiye süreçlerinde mevzuata tam uyumun sağlanması ve sorumlulukların bertaraf edilmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak kritik önemdedir.

Kararın İlgili Kısmı

"A) İşe ait ...no.lu kesin hakedişte fiyat farkına esas tutarların kümülatif toplamı ve dolayısıyla fiyat farkı hatalı hesaplanmıştır.

B) Aynı yapım işinde, miktarı artan imalat için sözleşme gereği hesaplanması gereken revize birim fiyat uygulanmamıştır.

C) Akaryakıta uygulanan Özel Tüketim Vergisi'nde meydana gelen değişikliğin dikkate alınmaması nedeniyle fiyat farkı fazla hesaplanmıştır."

Hata 1: Kesin Metraj ve Fiyat Farkı (An) Tutarsızlığı (Konu A)

Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ) Md. 40 uyarınca, kesin hakediş raporu, ara hakedişlerdeki rakamlara bakılmaksızın, işin sahadaki kesin metraj ve hesapları sonucunda bulunan miktarlar esas alınarak düzenlenir.

  • İdarenin Hatası: İdare, kesin metrajları hesaplayarak toplam yapılan iş tutarını (... TL) olarak bulmuştur. Ancak, fiyat farkı hesabına esas alınan aylık iş tutarlarının (An) kümülatif toplamını (... TL) olarak (farklı bir tutarda) almıştır.
  • Sayıştay'ın Tespiti: Fiyat farkı hesabının temeli olan (An) kümülatif toplamı, kesin metraj sonucu bulunan toplam iş tutarı ile aynı olmalıdır. (An) tutarının, kesin metrajdan farklı (fazla) alınması, yükleniciye fazla fiyat farkı ödenmesine ve kamu zararına yol açmıştır.

Hata 2: Revize Birim Fiyat Formülünün Uygulanmaması (Konu B)

İşe ait sözleşmenin 28.2 maddesi, birim fiyatlı sözleşmelerde sıkça yer alan bir "revize birim fiyat" kuralı içermektedir. Bu kurala göre, bir iş kaleminin miktarı %20'yi aşar ve bu artışın toplam bedeli sözleşme bedelinin %1'ini geçerse, %20'yi aşan kısım için sözleşme fiyatı (F) değil, formülle hesaplanan daha düşük bir revize birim fiyat (R) uygulanır.

  • İdarenin Hatası: İdare, 3 adet iş kaleminde bu iki şartın (hem %20 miktar artışı hem %1 bedel artışı) aynı anda sağlandığını tespit etmesine rağmen, revize birim fiyat formülünü (R= Fx [1-(Ax F)/S]) uygulamamıştır.
  • Sayıştay'ın Tespiti: %20'yi aşan kısımlar için normal sözleşme fiyatından (F) ödeme yapılması, sözleşmenin 28.2 maddesine açıkça aykırıdır ve kamu zararı oluşturmuştur.

Hata 3: Akaryakıt ÖTV Değişikliklerinin Dikkate Alınmaması (Konu C)

İhalenin (26 Mart 2022'den önce yapıldığı anlaşılan) Esaslara tabi olması nedeniyle, Fiyat Farkı Esasları'nın 6. maddesinin 12. fıkrası yürürlüktedir. Bu hüküm, akaryakıt ÖTV'sindeki değişikliklerin, fiyat farkı formülünden bağımsız olarak ayrıca ödenmesini veya kesilmesini gerektirir.

  • İdarenin Hatası: İdare, 2016 ve 2023 yıllarında akaryakıt ürünlerine uygulanan ÖTV'de meydana gelen değişiklikleri fiyat farkı hesabında hiç dikkate almamıştır.
  • Sayıştay'ın Tespiti: Bu değişikliklerin (artış veya azalış yönlü) KİK'in 2015/DK.D-86 sayılı kararına göre hesaplanıp hakedişe yansıtılması (ödenmesi veya kesilmesi) gerekirdi. Bunun yapılmaması, fiyat farkının hatalı hesaplanmasına ve kamu zararına neden olmuştur.

Analizin Sonucu

  1. İdareler İçin: Kesin hakediş yapılırken, YİGŞ Md. 40 gereği, tüm hesaplamalar (fiyat farkı An toplamı dahil) ara hakedişlerden bağımsız olarak, sıfırdan ve kesin metrajlara dayalı olarak yapılmalıdır.
  2. Sözleşme Kontrolü: Kontrol teşkilatı ve hakediş birimleri, sözleşmenin 28. maddesindeki (veya benzer) "revize birim fiyat" hükümlerini mutlaka kontrol etmeli, şartları sağlayan pozlar için bu formülü uygulamalıdır.
  3. Vergi Takibi: Fiyat farkı hesaplarında KDV, ÖTV gibi vergilerdeki değişikliklerin mevzuata (ve işin ihale tarihine göre hangi mevzuatın yürürlükte olduğuna) göre titizlikle takip edilmesi şarttır.
  4. Sonuç: Kararda, üç ayrı hatadan doğan kamu zararlarının tamamının (toplam ... TL) Muhasebe İşlem Fişleri ile tahsil edildiği ve ilişilecek husus kalmadığı belirtilmiştir.