Piyasa Araştırması Yeterli mi?

İnşaat sürecinde ortaya çıkan yeni imalatların fiyatlandırılması (Yeni Birim Fiyat), en çok ihtilaf çıkan konulardan biridir. İdareler piyasa araştırması yapar, ancak Sayıştay genellikle bu fiyatların doğruluğunu sorgular. Yeni birim fiyat analizlerinin mevzuata uygun hazırlanması konusunda Yaka Danışmanlık teknik desteği, ileride oluşabilecek zimmet risklerini ortadan kaldırır. Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 21.02.2024 tarihli ve 56497 tutanak sayılı kararı, bu konudaki katı yaklaşımı göstermektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"İdare... ticaret ve/veya sanayi odasının yerel rayiçlere uygunluğu onayı olmaksızın mahallinden olmayan üç ayrı firmadan aldığı proforma faturalar üzerinden yeni fiyat belirlemesi yapmıştır. Oysa proforma faturaların ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanması fiyatların geçerliliğini sağlayan bir koşuldur."

Olayın Özü: Onaysız Proformalar

Bir katlı otopark ikmal inşaatında, ihale kapsamında olmayan elektronik cihazlar (kamera kayıt cihazı, switch vb.) için yeni birim fiyat yapılması gerekmiştir. İdare, piyasadan 3 firmadan proforma fatura almış ve en düşüğünü baz alarak analiz yapmıştır. Ancak bu proformaları Ticaret/Sanayi Odası'na onaylatmamıştır. Sayıştay denetçisi, sonradan odaya sorarak aldığı (daha düşük) fiyatlar ile idarenin ödediği fiyatlar arasındaki farkı kamu zararı saymıştır.

İdarenin Savunması: "Anlaşma Esastır"

Sorumlular, Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin 22. maddesinde rayiç seçimi konusunda bir öncelik sırası olmadığını, yüklenici ile anlaşmanın esas olduğunu, oda onayının "idarece kabul edilmek şartıyla" arandığını, dolayısıyla zorunlu olmadığını savunmuşlardır.

Sayıştay Temyiz Kurulu'nun Kararı

Kurul, savunmaları reddetmiştir. Kararda, İdarenin YİGŞ Madde 22/3-ç bendini (yerel rayiçleri) seçtiği, ancak bu bendin uygulanabilmesi için proforma faturaların odaya onaylatılmasının "şekil şartı" olduğu vurgulanmıştır. Oda onayı olmadan alınan proformalar geçerli bir rayiç belge olarak kabul edilmemiştir. Denetimin sonradan odadan aldığı fiyatların daha düşük olması, "kaynakların verimli kullanılması" ilkesinin ihlal edildiğini kanıtlamış ve kamu zararı kararı onanmıştır.

Analizin Sonucu

  • Onay Zorunluluğu: Yeni birim fiyat analizinde piyasa rayiçleri (proforma faturalar) kullanılacaksa, bu faturaların ilgili Ticaret/Sanayi Odası'na onaylatılması (rayice uygunluk tasdiki) idarenin güvenliği için şarttır.
  • Kaynakların Verimli Kullanımı: İdare, sadece yüklenici ile anlaşmakla yetinmemeli, fiyatın piyasa gerçeklerine uygunluğunu bağımsız otoritelerce (Odalar) teyit etmelidir.
  • Risk: Onaysız proformalar üzerinden yapılan ödemeler, sonradan yapılacak bir denetimde fiyat farkı çıkarsa doğrudan kamu zararına dönüşebilir.