YBF Tespitinde Proforma Fatura Kullanmak Neden Kamu Zararı Yaratır? Sayıştay'dan Kritik Karar

Yapım işlerinde sözleşmede bulunmayan yeni iş kalemlerinin fiyat tespiti (YBF), idareler ve denetim mekanizmaları arasındaki en temel anlaşmazlık konularından biridir. İdareler genellikle "piyasa gerçeklerini" ve "kamu rayiçlerinin düşüklüğünü" öne sürerek piyasadan aldıkları proforma faturalarla fiyat belirlemeyi tercih etmektedir. Oysa mevzuat (YİGŞ Md. 22) net bir şekilde analiz ve puantaj yöntemini emretmektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, YBF süreçlerinin mevzuata uygun ve mali açıdan savunulabilir olmasını sağlar. Sayıştay 6. Dairesi'nin 22.05.2025 tarihli ve 981 sayılı Kararı (İlam No: 93, Madde: 1), Temyiz Kurulu'nun bozma kararı üzerine verdiği bu yeni kararla, YBF tespitindeki usul hatalarının altını çizmektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"Sonuç olarak, İdare tarafından Kedi Yolu İmalatı için yeni birim fiyatın, Uygulama İşleri Genel Şartnamesi'nin 22'nci maddesine aykırı olarak piyasadan proforma faturalar alınarak belirlenmesi sonucunda kamu zararına neden olunmuştur."

İdarenin Yöntemi: Üç Teklif Al, En Düşüğüne Kâr Ekle

Bir müze ikmal işinde, sözleşme dışı ancak yapılması zorunlu olan "Kedi Yolu İmalatı" ihtiyacı doğdu. İdare, Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin (YİGŞ) 22. maddesinde belirtilen analiz (mevcut analizler, benzer işler, puantaj) yöntemlerini kullanmak yerine, üç ayrı firmadan fiyat teklifi (proforma fatura) aldı. Gelen tekliflerden en düşüğüne %15 yüklenici karı ve genel gider ekleyerek yeni birim fiyatı tespit etti ve ödeme yaptı.

Temyiz Kurulu'nun Bozma Gerekçesi: "Fiili İmalatı Yeniden İncele"

Sayıştay Dairesi ilk kararında bu usulsüzlüğü kamu zararı saydı. Temyiz Kurulu ise, idarenin proforma fatura kullanmasının "mevzuata aykırı olduğu hususunda tereddüt bulunmamakla birlikte", Daire'nin kamu zararını hesaplarken kullandığı kendi analizinin de fiili durumu yansıtmayabileceğini belirtti. Temyiz Kurulu, savunmalarda öne sürülen (kullanılan iskelenin yeri, mobil vinç yerine fiilen iş iskelesi kullanılması, puantaj tutulmadığı için işçilik saatlerinin belirsizliği gibi) teknik iddiaların dikkate alınarak, fiili imalat maliyetinin (gerekirse bilirkişi ile) yeniden ortaya konulmasını ve kamu zararının yeniden hesaplanmasını isteyerek kararı bozdu.

Dairenin Yeni Kararı: Usul Hatası Sabit, Zarar Yeniden Hesaplandı

Daire, Temyiz Kurulu'nun bozma kararına uyarak dosyayı yeniden ele aldı.

Usul Hatasında Israr: Daire, YBF tespitinin proforma fatura ile yapılmasının YİGŞ Md. 22'ye aykırı olduğu ve kamu zararı oluşturduğu yönündeki temel görüşünü korudu.

İdarenin Savunmaları Reddedildi: İdarenin "kamu fiyatları piyasayı yansıtmıyor" veya "Ticaret Odası bu faturaları onaylamadı" savunmalarını geçersiz buldu. Sayıştay, Oda Muamelat Yönetmeliği'ne göre "işçilik, nakliye, montaj bedeli dahil" düzenlenen proforma faturaların zaten onaylanmayacağını, bunun proforma fatura yöntemini meşrulaştırmayacağını belirtti. İdarenin puantaj tutma yöntemini (Md. 22/c) kullanmayarak da hata yaptığını ekledi.

Zarar Yeniden Hesaplandı: Daire, bozma kararı gereği savunmaları (teknik iddiaları) yeniden değerlendirdi. Bazı iddiaları kabul etti (örn: mobil vinç kullanılmadığı, iş iskelesi kullanıldığı savunması kabul edildi). Bazılarını reddetti (örn: asma tavan yapımının bu imalatla ilgisi olmadığı). Bu yeni değerlendirme sonucunda, ilk rapordaki kamu zararı tutarını (.... TL) güncelleyerek daha düşük bir tutar (.... TL) olarak yeniden belirledi ve sorumlulara tazminine karar verdi.

Analizin Sonucu

Proforma Fatura YBF Tespiti Yöntemi Değildir: YBF tespitinde piyasadan teklif/proforma fatura almak, YİGŞ Md. 22'de sayılan bir yöntem değildir ve tek başına uygulanması usulsüzdür.

YBF'nin Yolu Analizdir: YBF, mutlaka YİGŞ Md. 22'de sıralanan (öncelik sırasına göre) analizlere (yüklenici analizleri, idare analizleri, benzer iş analizleri) veya bunların yokluğunda "puantaj" (yerinde tespit) yöntemine dayanmalıdır.

"Piyasa Rayici" Savunmasının Geçersizliği: İdarelerin "kamu analiz ve rayiçleri piyasayı yansıtmıyor" savunması, YİGŞ Md. 22'deki analiz veya puantaj zorunluluğunu ortadan kaldırmak için yeterli bir gerekçe değildir.