Çift Dikiş Yasak: Sayıştay, "Yıl Boyu Geçerli" Bakanlık Rayicine Endeks Eklenemez Dedi

Yeni birim fiyat (YBF) tespiti, hem idareler hem de yükleniciler için teknik ve hukuki zorluklar içeren bir süreçtir. En sık yapılan hatalardan biri, YİGŞ Md. 22/2/b uyarınca Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) analiz ve rayiçleri kullanılırken, bu rayiçlerin yılbaşında (Ocak) yayımlandığı, ihalenin ise yılsonuna doğru (örn: Kasım) yapıldığı gerekçesiyle, aradaki fark kadar endeks (TÜFE/ÜFE) eklenerek "güncellenmesidir". Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, YBF hesaplamalarınızın mevzuata ve yüksek mahkeme içtihatlarına uygunluğunu garanti altına alır. Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 07.04.2021 tarih ve 49328 sayılı kararı, bu yaygın ve maliyetli hatayı net bir şekilde kamu zararı olarak tanımlamıştır.

Kararın İlgili Kısmı

"Ayrıca, yeni fiyat tespitinde hangi analizlerin kullanılacağı konusunda herhangi bir tereddüde mahal vermemek amacı ile idareler tarafından her yıl yayımlanan ve yılsonlarında revize edilerek yenilenen birim fiyat analizleri kitaplarında ... “01.01.2014 tarihinden sonra ihale edilen işler için kullanılacak” ibaresi yer almakta olup, bu anlamda idarelerce açıklanan ... birim fiyat listelerinin yılın tamamında geçerli olmak üzere saptandığı sabittir."

Olayın Arka Planı: YBF'ye Endeks İlavesi

Bir yapım işinde idare, sözleşmede yer almayan yeni iş kalemleri için YBF oluşturmuştur. Bu YBF'leri oluştururken, YİGŞ Md. 22/2/b uyarınca ÇŞB'nin 2014 yılı analiz ve rayiçlerini kullanmıştır. Ancak idare, bu rayiçlerin 2014 yılı başında (Ocak 2014) belirlendiğini, ihalenin ise Kasım 2014'te yapıldığını belirterek, ÇŞB rayiç bedellerine Aralık 2013 ile Kasım 2014 arasındaki endeks farkını (enflasyon artışını) ekleyerek YBF'yi güncellemiş ve yükleniciye bu artırılmış bedel üzerinden ödeme yapmıştır.

İdarenin Savunması: "Fiyat Farkı Kararnamesi (Md. 6/8)" Yanılgısı

İdare (sorumlular), bu uygulamayı Fiyat Farkı Kararnamesi'nin 6. maddesinin 8. fıkrasına dayandırmıştır. Bu fıkra, "sözleşme yılı fiyatı tespit edilemeyen" iş kalemlerinde fiyatın "uygulama ayı rayiçlerine göre" tespit edilip, sonra (Pn) katsayısına bölünerek sözleşme yılı fiyatına indirgenmesini öngörür. İdare, bu mantıktan yola çıkarak "sözleşme yılı fiyatını" bulmak için Ocak fiyatını Kasım fiyatına "yükseltmek" gerektiğini iddia etmiştir.

Sayıştay'ın Değerlendirmesi: İki Ayrı Hata

Sayıştay Temyiz Kurulu, bu savunmayı ve uygulamayı iki temel nedenle reddederek kamu zararı hükmünü TASDİK etmiştir:

  1. YİGŞ Md. 22'de Güncelleme Yoktur: Yeni birim fiyat yapım usullerini düzenleyen YİGŞ Md. 22'de, "diğer idarelerden" (ÇŞB) alınan analiz veya rayiçlerin ayrıca bir endeks ile güncellenmesine (artırılmasına) dair hiçbir hüküm veya yöntem bulunmamaktadır.
  2. Bakanlık Rayiçleri Yıl Boyu Geçerlidir: ÇŞB'nin yayımladığı birim fiyat listeleri, "01.01.20XX tarihinden sonra ihale edilen işler için kullanılacak" ibaresiyle yayımlanır. Bu, fiyatların o yılın 31 Aralık tarihine kadar tüm yıl boyunca geçerli olduğu ve enflasyona karşı güncellenmeyeceği anlamına gelir.
  3. Fiyat Farkı Kararnamesi (Md. 6/8) Yanlış Yorumlanmıştır: İdarenin dayandığı o madde, ÇŞB gibi resmi listelerde olmayan, örneğin proforma fatura ile fiyatı belirlenen (uygulama ayı fiyatı) imalatların, fiyat farkı hesabına esas "sözleşme yılı fiyatına" düşürülmesi (indirgenmesi) içindir. Yoksa, zaten "sözleşme yılı fiyatı" niteliğinde olan ÇŞB fiyatlarının artırılması (güncellenmesi) için değildir.

Analizin Sonucu

  1. Resmi Rayiçler Güncellenemez: Yeni birim fiyat hesabında ÇŞB, İller Bankası, DSİ, KGM gibi kurumların rayiçleri kullanılıyorsa, bu rayiç bedelleri o yılın tamamı için geçerli kabul edilir. İhale tarihi ile rayicin yayımlanma tarihi arasındaki fark için endeks eklenemez.
  2. Md. 6/8 İndirgeme İçindir: Fiyat Farkı Kararnamesi Md. 6/8, sadece resmi listelerde olmayan ve piyasa rayici (proforma fatura) ile belirlenen fiyatları sözleşme yılına indirgemek için kullanılır, resmi fiyatları yükseltmek için değil.

Kamu Zararı Riski: Bu şekilde yapılan "endeks güncellemesi" ödemeleri, doğrudan kamu zararı teşkil edebilir ve sorumlularına (kontrol, yapı denetim, hakediş görevlisi) zimmet çıkarılabilir.