Yaklaşık Maliyetin İhale Sürecindeki Kritik Rolü

Kamu ihalelerinde "yaklaşık maliyet", sürecin adil ve rekabetçi bir şekilde işlemesini sağlayan temel bir araçtır. İdarenin piyasa gerçeklerine uygun olarak belirlediği bu maliyet, hem tekliflerin makul olup olmadığını değerlendirmek hem de 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 38. maddesi uyarınca "aşırı düşük teklif" sınır değerini hesaplamak için kullanılır. Bu nedenle, yaklaşık maliyetin güncel ve doğru hesaplanması, kamu kaynaklarının verimli kullanılması ve ihalenin sağlıklı bir şekilde sonuçlandırılması için hayati önem taşır. Yaklaşık maliyetin güncelliğini yitirmesi veya hatalı hesaplanması, tüm ihale sürecini sakatlayabilecek potansiyel bir risktir.

Hukuki Çerçeve: Yaklaşık Maliyetin Belirlenmesi ve Güncellenmesi

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği, yaklaşık maliyetin nasıl hesaplanacağına dair temel ilkeleri belirler. Yönetmeliğin 10. maddesi, idarelerin kamu kurumlarınca yayımlanmış birim fiyatlar da dahil olmak üzere çeşitli kaynakları kullanabileceğini belirtir. 11. madde ise kritik bir hüküm içerir: "Yaklaşık maliyet, güncelliğini kaybetmesi halinde, ilk ilan veya davet tarihine kadar güncellenir." Bu hüküm, idarelere, yaklaşık maliyeti hesapladıkları tarih ile ihalenin ilan edildiği tarih arasında piyasa koşullarında önemli bir değişiklik olması durumunda maliyeti revize etme sorumluluğu yükler.

Uyuşmazlık Konusu ve Kurulun İncelemesi

Kamu İhale Kurulunun 03.09.2025 tarihli ve 2025/UY.II-1870 sayılı kararına konu olan olayda, bir enerji nakil hattı deplase işi ihalesine katılan bir istekli, idarenin TEDAŞ (Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.) tarafından yıl başında yayımlanan birim fiyatları, aradan geçen aylardaki enflasyonu (Yİ-ÜFE artışını) yansıtacak şekilde güncellemeden kullandığını, bu nedenle yaklaşık maliyetin gerçek piyasa değerinin altında ve hatalı olduğunu iddia etmiştir.

Kurul, bu iddiayı iki aşamada incelemiştir:

  1. Güncelleme Gerekliliği: Kurul öncelikle başvuru sahibinin temel iddiasını, yani TEDAŞ birim fiyatlarının güncellenmesi gerekip gerekmediğini araştırmıştır. Yapılan incelemede, TEDAŞ'ın 2025 yılı itibarıyla birim fiyat yayımlama pratiğini değiştirdiği tespit edilmiştir. Önceki yıllarda uygulanan ve yıl içinde güncellenmesi gereken "kırmızı kitap" uygulamasına son verilmiş, bunun yerine tek bir "2025 Yılı TEDAŞ Birim Fiyat Kitabı" yayımlanmıştır. Bu kitabın tüm yıl boyunca geçerli olduğu ve ayrıca bir güncelleme gerektirmediği anlaşılmıştır. Bu tespit, başvuru sahibinin temel iddiasını geçersiz kılmıştır.
  2. Maddi Hata Tespiti ve Etki Analizi: Kurul, incelemesine devam ederek idarenin yaklaşık maliyet hesap cetvelini detaylı olarak kontrol etmiştir. Bu kontrol sırasında, 87 iş kaleminden bir tanesinde idarenin birim fiyatı hatalı girdiğini (örneğin 243,59 TL yerine 24,59 TL olarak) ve bu nedenle yaklaşık maliyeti olması gerekenden yaklaşık 1.1 milyon TL daha düşük hesapladığını tespit etmiştir. Ancak Kurul, bu hatayı tespit etmekle yetinmemiş, hatanın ihalenin esasına etkili olup olmadığını analiz etmiştir. Bu analizde, yaklaşık maliyet doğru rakam üzerinden yeniden hesaplanmış ve bu yeni maliyete göre aşırı düşük teklif sınır değeri tekrar bulunmuştur. Yapılan karşılaştırmada, hatalı hesaplamanın sınır değeri değiştirmediği ve dolayısıyla sınır değerin altında veya üstünde kalan teklif sahiplerinin durumunda bir değişikliğe yol açmadığı görülmüştür.

Bu bulgular ışığında Kurul, yaklaşık maliyette bir hesaplama hatası olmakla birlikte, bu hatanın ihalenin sonucunu etkileyecek, rekabeti engelleyecek veya herhangi bir istekli lehine ya da aleyhine bir durum yaratacak nitelikte olmadığına karar vermiştir. "İhalenin esasını etkilemeyen" bu maddi hata nedeniyle ihalenin iptaline gerek olmadığı sonucuna varılarak başvuru reddedilmiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, yaklaşık maliyetle ilgili uyuşmazlıklarda KİK'in izlediği mantığı net bir şekilde ortaya koymaktadır.

İdareler Açısından: İdareler, birim fiyat kaynaklarının (TEDAŞ, ÇŞB vb.) yayımlanma ve güncellenme kurallarındaki değişiklikleri yakından takip etmelidir. Yaklaşık maliyet hesaplamalarını yaparken maddi hatalardan kaçınmak için azami özen göstermeli, dört işlem kontrolünü titizlikle yapmalıdır. Bir hata tespit edilmesi durumunda ise panik yapmadan önce bu hatanın ihalenin sonucuna etkisini analiz etmek, olası bir iptal kararını önleyebilir.

İstekliler Açısından: Yaklaşık maliyetin hatalı olduğuna dair bir iddiada bulunurken, bu iddianın sadece bir hata tespitinden ibaret olmaması, aynı zamanda bu hatanın ihalenin sonucunu nasıl değiştirdiğini (örneğin, sınır değeri değiştirerek kendi tekliflerini avantajlı konuma getireceğini) somut olarak ortaya koyabilmesi önemlidir. KİK'in de gösterdiği gibi, ihalenin sonucunu etkilemeyen küçük maddi hatalar, ihalenin iptali veya düzeltici işlem için yeterli bir gerekçe olarak kabul edilmemektedir.