Sayıştay'dan Enflasyonist Ortamda Yaklaşık Maliyet Tespiti Kararı: KGM Rayici Bağlayıcı Değildir!

Kamu ihalelerinde yaklaşık maliyetin (YM) tespiti, ihalenin adil ve rekabetçi bir ortamda sonuçlanması için en kritik aşamalardan biridir. İdarelerin, YM tespitinde hangi kaynakları (resmi kurum rayiçleri, oda fiyatları, piyasa teklifleri) kullanacağı ve bunlar arasında bir öncelik sırası olup olmadığı, özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde ciddi hukuki belirsizlikler yaratmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, idarenizi ve sorumluları yasal risklerden koruyacaktır. Sayıştay 6. Dairesi'nin 27.02.2025 tarihli ve 971 sayılı Kararı (İlam No: 75, Madde: 9), bu konudaki takdir yetkisinin sınırlarını netleştirmektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"Bu nedenle, Karayolları Genel Müdürlüğünün 2022 yılı Temmuz ayına ait resmi rayiç ve analizlerin, piyasa fiyat ve rayiçlerinden daha uygun olduğundan bahisle, bunların İdare tarafından kullanılması gerektiğine ve bağlayıcı olduğuna ilişkin bir önerme, hukuki dayanaktan yoksun kalacaktır."

Olayın Arka Planı: Piyasa Araştırması vs. KGM Rayici

Bir belediye, yapım işi ihalesi için yaklaşık maliyet belirlerken Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin 10. maddesine dayanarak piyasada faaliyet gösteren 4 farklı firmadan fiyat teklifi almıştır. Gelen tekliflerin ortalaması alınarak 11.05.2022 tarihinde bir yaklaşık maliyet tespit edilmiştir.

Denetim Raporu: "KGM Rayici Esas Alınmalıydı, Kamu Zararı Var"

Yargılamaya Esas Raporda, idarenin bu tespiti eleştirilmiştir. Denetçiler, yaklaşık maliyetin piyasa teklifleri yerine Karayolları Genel Müdürlüğünün (KGM) 2022 yılı Temmuz ayı resmi rayiç ve analizleri kullanılarak hesaplanması gerektiğini savunmuştur. Bu yöntemle hesaplanan YM daha düşük çıkmış ve bu durumda, idarenin "sınır değerin altında" kaldığı gerekçesiyle elediği bir isteklinin teklifinin aslında ekonomik olarak en avantajlı teklif haline geleceği iddia edilmiştir. Raporda, idarenin YM'yi piyasa rayicine uygun hazırlamaması sonucu kamu zararına neden olunduğu belirtilmiştir.

Sayıştay: "Yaklaşık Maliyet Tespitinde Öncelik Sırası Yoktur"

Sayıştay 6. Dairesi, bu iddiayı ve kamu zararı çıkarımını oy birliğiyle reddetmiştir. Kararın dayanakları şunlardır:

İdarenin Takdir Yetkisi: Daire, ilgili Yönetmeliğin 10. maddesinin idarelere YM tespitinde kullanılabilecek (kamu kurum rayiçleri, oda rayiçleri, piyasa teklifleri vb.) çeşitli yöntemler sunduğunu ve bunlar arasında herhangi bir öncelik sırası zorunlu tutulmadığını vurgulamıştır. İdare, bu yöntemlerden birini, birkaçını veya tamamını kullanmakta serbesttir.

KGM Rayicinin Bağlayıcılığı Yoktur: Bu nedenle, KGM rayiçlerinin piyasa fiyatlarından daha "uygun" veya "doğru" olduğu varsayımıyla, idarenin bu rayiçleri kullanmaya zorlanmasının hukuki bir dayanağı yoktur.

Piyasa Gerçekleri ve Enflasyon: Karar, denetim iddiasının "geçerliliği yönünde kanaat oluşturacak herhangi bir veriyle desteklenmediğini" belirtmiştir. Daha da önemlisi, idarenin YM'yi tespit ettiği dönemin (2022 başı), hem dünyada hem de ülkemizde yüksek enflasyonist risklerin yaşandığı, girdi maliyetlerinin hızla arttığı ve piyasa fiyatlarının resmi kurum fiyatlarından "önemli ölçüde ayrıştığı" bir süreç olduğuna dikkat çekilmiştir.

Resmi Fiyatlardaki Güncellemeler: Sayıştay, KGM'nin dahi 2022 yılı birim fiyatlarını piyasaya uyum sağlamak için kısa süre içinde iki kez (Haziran ve Temmuz) güncellemek zorunda kalmasını ve o dönem ek fiyat farkı kararnamelerinin çıkmasını, piyasanın resmi rayiçlerden koptuğunun bir kanıtı olarak göstermiştir.

Analizin Sonucu

İdarelerin Takdir Hakkı: İdareler, yaklaşık maliyet tespitinde Yönetmelikte belirtilen yöntemlerden (piyasa araştırması, oda rayici, kurum rayici vb.) somut işin niteliğine en uygun olanını seçmekte takdir hakkına sahiptir. Bunlar arasında bir hiyerarşi veya öncelik sırası yoktur.

KGM Rayici Mutlak Değildir: KGM veya diğer kamu kurumlarının birim fiyatları, YM hesabında kullanılabilecek araçlardan sadece biridir; ihalenin yapıldığı piyasanın gerçek koşullarını yansıtmadığı durumlarda (özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde) bağlayıcı ve tek doğru kaynak olarak kabul edilemezler.

Piyasa Araştırmasının Gücü: İdarelerin, piyasadan usulüne uygun (birden fazla firmadan, proforma/teklif alarak) yaptıkları fiyat araştırması, yaklaşık maliyet tespiti için güçlü ve yasal bir dayanak oluşturur.