Yüklenici Düşük Özellikli Araç Çalıştırdı, İdare Ceza Kesmedi: Sayıştay'dan "Israr" Kararı

Hizmet alımı ihalelerinde, özellikle araç ve makine kiralamalarında, yüklenicilerin taahhüt ettikleri teknik özelliklerin altında ekipman çalıştırması, idarelerin en sık karşılaştığı sözleşme ihlallerindendir. İdarenin bu duruma "hizmetin aksamadığı" gerekçesiyle göz yumması veya ceza kesintisi uygulamaması, ciddi kamu zararı iddialarına yol açmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, sorumluların tazmin yüküyle karşılaşmasını engelleyebilir. Sayıştay 5. Dairesi'nin 12.06.2025 tarihli ve 701 sayılı Kararı (İlam No: 94, Madde: 1), bu konudaki idari tavizlerin kabul edilemez olduğunu bir kez daha teyit eden bir "ısrar" kararıdır.

Kararın İlgili Kısmı

"Dolayısıyla, ihale dokümanının bir parçası olan teknik şartnamelerde belirtilen hükümlere aykırı hareket edilmemesi, yüklenici tarafından temin edilen araçların belirtilen özellikleri taşımaması durumunda ise idare tarafından ceza kesintisi uygulanması gerekmektedir."

Kiralık Araçlar Sözleşme Özelliklerinden Düşük Çıktı

Bir belediyenin kentsel temizlik işi kapsamında araç ve iş makinası kiralanması işinde, yüklenicinin teknik şartnameye aykırı araçlar çalıştırdığı tespit edilmiştir. Örneğin:

Vakumlu Süpürme Aracı: Şartnamede "En az 325 hp güç, 10 m³ atık tankı, 6 ton temiz su tankı" istenirken, çalıştırılan aracın "207 hp güç, 8 m³ atık tankı, 1.5 ton temiz su tankı" olduğu,

Diğer Süpürme Aracı: "3 ton temiz su tankı" istenirken, "1.5 ton temiz su tankı" olduğu,

Çöp Kamyonu: "En az 9 m³ çöp haznesi" istenirken, "7+1 m³ hazne" olduğu araç ruhsatları ve AİTM Münferit Araç Uygunluk Belgeleri ile kanıtlanmıştır.

Sözleşmede, bu tür teknik şartname aykırılıkları için "sözleşme bedelinin onbinde 0.5'i" oranında günlük ceza kesileceği hükmü bulunmasına rağmen, idare bu cezaları uygulamamıştır.

Temyiz Kurulu "İş Artışı/Eksilişi Var mı?" Diye Sordu, Daire İnceledi

Sayıştay 5. Dairesi, ilk kararında bu durumun kamu zararı olduğuna ve ceza tutarının sorumlulara (Harcama Yetkilisi, Gerçekleştirme Görevlileri) ödettirilmesine hükmetmiştir. Sorumluların temyiz başvurusu üzerine Sayıştay Temyiz Kurulu, Daire kararını bozmuş ve dosyayı geri göndermiştir. Bozma gerekçesi, "iş artışı veya iş eksilişi yapılıp yapılmadığının" ve bunun ödemelere nasıl yansıdığının "ayrıntılı bir biçimde incelenmesi" talebidir.

Dairenin "Israr" Kararı: "İş Eksilişi Sadece Kâğıt Üzerinde"

Daire, Temyiz Kurulu'nun talebi doğrultusunda dosyayı yeniden incelemiş ancak ilk kararında ısrar etmiştir. Dairenin bulguları şöyledir:

Sahte İş Eksilişi: Daire, hakedişleri incelediğinde, bazı araçlar için "iş eksilişi", bazıları için "iş artışı" yapılmış gibi gösterildiğini, ancak "fiiliyatta herhangi bir iş artışı ya da eksilişi yapılmadığını" tespit etmiştir. Aynı düşük özellikli araçlar tam kapasite çalıştırılmaya devam etmiş, sadece günlük ödeme tutarlarında değişikliğe gidilmiştir.

Geçersiz Savunmalar: Sorumluların "yakıttan tasarruf edildi", "hizmet aksamadı" gibi savunmaları, sözleşmeye aykırılığı ortadan kaldırmadığı için reddedilmiştir.

Kamu Zararı Tanımı: "5018 sayılı Kanun'a göre kamu zararı oluşmadı" savunması da reddedilmiştir. Daire, "söz konusu iş, mal veya hizmetin bedelinden fazla ödeme yapılmasının" kamu zararının tanımı içinde olduğunu vurgulamıştır.

"İkame Araç" Sadece Model Yılını Değil, Tüm Teknik Özellikleri Sağlamalıdır

Karardaki en kritik detaylardan biri "ikame araç" yorumudur. Sorumlular, bir aracın "ikame araç" olduğunu ve şartnamenin ikame araç için sadece "model yılını" sağlama şartı aradığını iddia etmiştir.

Sayıştay bu yorumu kesin bir dille reddetmiştir. Şartnamedeki "istenen model yılını sağlamak" şartının, ikame araç için "yegane koşul" olarak dar yorumlanamayacağını belirtmiştir. Asıl olanın, arızalanan aracın yerine getirilen ikame aracın da şartnamedeki tüm asgari teknik özellikleri (motor gücü, kapasite vb.) sağlaması olduğudur. Aksi takdirde, teslim edilen aracın "ikame olarak kabul edilmesi mümkün değildir."

Analizin Sonucu

Teknik Şartname Esastır: Bu karar, teknik şartname hükümlerinin sözleşmenin ayrılmaz bir parçası olduğunu ve idarenin bu hükümlere aykırılığa "hizmet aksamadı" gibi gerekçelerle göz yumamayacağını net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Ceza Kesintisi Zorunludur: Sözleşmede öngörülen bir cezai şart (onbinde 0.5 vb.) varsa, aykırılık tespit edildiğinde idarenin bu cezayı uygulaması bir "takdir hakkı" değil, "zorunluluktur". Uygulamamak, kamu zararına sebebiyet verir.

İkame Araç Yorumu: İkame araçlar, sadece model yılı olarak değil, teknik kapasite olarak da asıl aracın şartnamedeki tüm özelliklerini taşımak zorundadır.

Sorumluluk: Ceza kesintisini uygulamayan Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlileri, oluşan kamu zararından müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulurlar.