Şartnameye Aykırı Araç ve İdarenin Hoşgörüsü

Hizmet alım ihalelerinde, rekabeti ve hizmet kalitesini belirleyen en önemli unsur teknik şartnamelerdir. Yükleniciler tekliflerini bu şartlara göre verir. İhale sonrası, "piyasada araç yok", "pandemi var" veya "yakıt tasarrufu sağlar" gibi gerekçelerle şartnameden daha düşük özellikli araçların kabul edilmesi, ihale hukukuna aykırıdır. Bu tür değişiklik taleplerini hukuki zeminde yönetmek için Yaka Danışmanlık uzmanlığı, idareleri ve firmaları büyük cezalardan korur. Bu analiz, Sayıştay Temyiz Kurulu’nun 27.03.2024 tarihli ve 56600 tutanak sayılı kararı esas alınarak hazırlanmıştır.

Kararın İlgili Kısmı

"İhale konusu işe ait sözleşmenin ilgili maddesinde araçların sayısı ve model yılına dikkat edilecek olması, iş ile ilgili araçları, teknik şartnamede belirtilen özellikleri taşır hale getirmeyecektir... Teknik Şartname'deki kriterlerin gerisinde kalan araç/makine/donanım kullanılmasında, işin sözleşmesine aykırılık söz konusudur."

Model Yılı ve Motor Gücü Düşük Araçlar

Bir belediyenin çöp toplama ve temizlik aracı kiralama işinde, şartnamede "2018 model ve üzeri" araç istenmesine rağmen yüklenici 2016 model araçlar getirmiştir. Ayrıca, istenen motor gücünden (325 hp) daha düşük güçlü (207 hp) süpürge araçları teslim edilmiştir. İdare, bu araçları kabul etmiş ve sözleşmede yazan "teknik şartnameye uygun olmayan her araç için günlük ceza" hükmünü uygulamamıştır.

İdarenin 'Kamu Yararı ve Mücbir Sebep' Savunması

İdare ve yüklenici, savunmalarında şunları ileri sürmüştür:

  1. Tasarruf: Düşük motorlu araç daha az yakıt yakar, bu da kamu yararınadır.
  2. İş Kaybı Yok: Araçlar işi aksatmadan yapmıştır, hizmette kusur yoktur.
  3. Mücbir Sebep: Pandemi nedeniyle araç tedariğinde zorluk yaşanmıştır (ancak resmi bir süre uzatımı veya mücbir sebep kararı alınmamıştır).
  4. Uygunluk: Araçların üst ekipmanları (tank hacmi vb.) uygundur.

Sayıştay Temyiz Kurulu'nun Kararı: Sözleşme Hükmü Uygulanır

Sayıştay, idarenin "iyi niyetli" gerekçelerini kabul etmemiştir. Kurul şu tespiti yapmıştır:

  • Rekabet Eşitliği: İhaleye giren diğer firmalar, 2018 model ve 325 hp araç fiyatına göre teklif vermiştir. Yüklenicinin daha ucuz (eski model, düşük motor) araç kullanmasına izin vermek, haksız rekabettir ve yükleniciye haksız menfaat sağlar.
  • Ceza Mecburiyeti: Sözleşmede "uygunsuz araç için günlük ceza kesilir" yazıyorsa, idare memurunun takdir yetkisi yoktur; o cezayı kesmek zorundadır. Kesmemek, kamu gelirini (cezayı) tahsil etmemek suretiyle kamu zararıdır.
  • Mücbir Sebep Usulü: Pandemi bir mücbir sebep olabilir, ancak bunun için Hazine ve Maliye Bakanlığı'ndan görüş alınıp resmi karar verilmesi gerekirdi. Bu prosedür işletilmeden "pandemi var" demek, aykırılığı meşrulaştırmaz.

Analizin Sonucu

  • Şartname Bağlayıcıdır: Sözleşme imzalandıktan sonra teknik şartname kriterleri (model, güç vb.) keyfi olarak düşürülemez.
  • Ceza Uygulaması: Şartnameye uymayan araç çalıştırılıyorsa, sözleşmedeki günlük cezalar mutlaka hakedişten kesilmelidir.
  • İşin Görülmesi Yetmez: "İş aksamadı, çöp toplandı" savunması, şartnameye aykırı araç kullanımını ve ceza kesilmemesini hukuka uygun hale getirmez.