KİK: İdare Sorumluluğunu Sözleşmeyle Yükleniciye Yükleyemez!
Hizmet alımı ihalelerinde, özellikle şoförsüz araç kiralama gibi hizmetin idare personeli tarafından fiilen yürütüldüğü işlerde, riskin ve sorumluluğun paylaşımı en kritik hukuki konudur. İdareler, teknik şartnamelerde tüm sorumluluğu (kendi personelinin kusurları dahil) yükleniciye yükleyen hükümlere yer verme eğilimindedir. Kamu İhale Kurulu'nun (KİK) 16.04.2025 tarihli ve 2025/UH.I-931 sayılı Kararı, bu tür tek taraflı risk aktarımlarının 4735 sayılı Kanun'a aykırı olduğuna ve ihalenin iptalini gerektireceğine dair emsal bir karar niteliğindedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, ihale dokümanlarındaki haksız risk paylaşımı ve mevzuata aykırı sorumluluk hükümlerini tespit ederek hukuki güvencenizi artırır.
Kararın İlgili Kısmı
"...ihalede şoförlerin yüklenici tarafından temin edilmeyeceği, araçları idare personelinin kullanacağı, söz konusu düzenlemeler ile Hizmet İşleri Genel Şartnamesi'nin genel hükümlerinin kapsamının dışına çıkıldığı, bu durumda şikâyete konu düzenlemelerin 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun "İlkeler" başlıklı 4'üncü maddesinde hüküm altına alınan eşit hak ve yükümlülükler ilkesine aykırı olduğu..."
Olayın Arka Planı: Risklerin Tamamı Yüklenicide
Bir belediyenin "Şoför ve Yakıt Hariç Araç Kiralama İşi" ihalesinde, idare Teknik Şartname'ye iki tartışmalı madde eklemiştir:
- Kaza Sorumluluğu (Md. 5.1.12): "Kaza durumunda İdare'den herhangi bir bedel talep edilmeyecektir."
- Sayıştay Kesintisi (Md. 12): "İş bitiminden sonra, Sayıştay ve İçişleri Bakanlığınca yapılan denetimlerde çıkarılacak İdare kaynaklı olmayan fazla ve yanlış ödemeler yüklenicinin o işe ait alacaklarından veya teminatlarından kesilir."
Başvuru sahibi firma, şoförün idarede olduğu bir işte tüm kaza sorumluluğunun yükleniciye yıkılamayacağını ve kamu zararının teminattan re'sen kesilmesinin 5018 sayılı Kanun'a aykırı olduğunu belirterek ihalenin iptalini istemiştir.
KİK'in Analizi: Eşitlik İlkesi ve Kamu Zararı Tahsil Usulü İhlal Edildi
KİK, başvuru sahibinin iki temel iddiasını da haklı bularak ihaleyi iptal etmiştir.
- Kaza Sorumluluğu ve Eşitlik İlkesi:
KİK, ihale konusu işin "şoförsüz" araç kiralama olduğunu, yani araçları idare personelinin kullanacağını vurgulamıştır. Teknik Şartname'deki "kaza durumunda idareden bedel talep edilemez" hükmü, idare personelinin kusurundan (örn: alkollü araç kullanma, kasten zarar verme) kaynaklanan hasarların dahi yüklenici tarafından karşılanması anlamına gelmektedir.
Kurul, bu düzenlemenin, 4735 sayılı Kanun'un 4. maddesindeki "taraflar, sözleşme hükümlerinin uygulanmasında eşit hak ve yükümlülüklere sahiptir" temel ilkesine açıkça aykırı olduğuna karar vermiştir. İdare, kendi personelinin kusurundan doğacak sorumluluğu sözleşmeyle yükleniciye devredemez.
- Kamu Zararı ve Teminattan Kesinti:
Teknik Şartname'nin 12. maddesi, iş bittikten ve teminat iade süreci başladıktan sonra dahi, gelecekteki Sayıştay denetimlerinde çıkabilecek bir kamu zararının (fazla ödeme) yüklenicinin teminatından kesileceğini düzenlemektedir. KİK, bu hükmün de hukuka aykırı olduğuna karar vermiştir:
- Teminatın İadesi Şartları Bellidir: 4735 sayılı Kanun'un 13. maddesi, teminatın hangi şartlarda (işin kabulü, SGK ilişiksizlik belgesi vb.) iade edileceğini net olarak saymıştır. "Sayıştay denetimi sonucu" bu şartlar arasında değildir.
- Kamu Zararı Tahsil Usulü Farklıdır: 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 71. maddesi ve ilgili Yönetmelik, kamu zararının nasıl tahsil edileceğini (rızaen, sulh, takas veya icra yoluyla) düzenlemiştir. İdarenin, bir denetim raporuna dayanarak teminata tek taraflı olarak el koyması bu usule aykırıdır.
KİK, bu iki temel mevzuata aykırılık nedeniyle ihalenin iptaline karar vermiştir.
Analizin Sonucu
Bu karar, idarelerin sözleşme risklerini yönetirken keyfi davranamayacağını göstermektedir:
- İdare Kusuru Devredilemez: Özellikle şoförsüz araç kiralama, temizlik veya veri giriş gibi idare personelinin de sürece dahil olduğu hizmetlerde, idarenin veya personelinin kusurundan kaynaklanan zararların tamamı Teknik Şartname ile yükleniciye yüklenemez. Bu, 4735/Md. 4'e aykırıdır.
- Teminatın Kapsamı Sınırlıdır: Kesin teminat, sözleşme yükümlülüklerinin güvencesidir. İdareler, sözleşme süreci bittikten sonra ortaya çıkabilecek potansiyel kamu zararları veya denetim bulguları için teminatı rehin tutamaz veya re'sen kesinti yapamaz.
- Taşıt Kasko Limiti (%2): KİK ayrıca, ihaledeki "Çift Kabinli Pikap" araçlar için "Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller" gereği aylık kasko bedelinin %2'si sınırının dokümanda belirtilmemesini de mevzuata aykırı bularak iptal gerekçelerine eklemiştir.
Yorum Bırak