Teknik Şartnamede Belirlenen Düşük Kilometre Sınırı Rekabeti İhlal Eder mi? KİK Analizi

Araç kiralama ihaleleri, kamu idarelerinin sıklıkla başvurduğu hizmet alımlarıdır. Bu ihalelerde teknik şartnamelerin nasıl hazırlandığı, hem ihtiyacın karşılanması hem de 4734 sayılı Kanun'un temel ilkelerinin korunması açısından büyük önem taşır. İdarelerin ihtiyaçlarını tanımlarken sahip oldukları takdir yetkisinin sınırları, rekabeti engelleyici düzenlemelerle sıkça çatışabilmektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, firmaları gereksiz risklerden koruyacaktır. Kamu İhale Kurulu'nun 19.02.2025 tarihli ve 2025/UH.II-545 sayılı kararı, idarenin takdir yetkisinin nerede durması gerektiğine dair önemli bir emsal teşkil etmektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"... şikâyete konu ihalede tüm araçlar için getirilen 0-3 yaş aralığında olma koşulu ile birlikte maksimum 1,2,3,4,5,10 Grup araçlar için 30,000 km, 6,7,8,9 Grup araçlar için 40.000 km sınırının araçların niteliği, kullanım koşulları ve amacı dikkate alındığında düşük olduğu, söz konusu kilometre sınırının idarenin kendisine tanınan takdir yetkisi kapsamında değerlendirilebilmesinin mümkün olmadığı ve bu sınırlama ile ihalede rekabet ilkesinin ihlal edileceği değerlendirilmektedir."

Olayın Arka Planı: Hem Yaş Hem de Düşük KM Sınırı Getirilmesi

Bir kamu idaresi, "Sürücüsüz ve Yakıtsız Hizmet Aracı Kiralama" işi için açık ihaleye çıkmıştır. İdare, Teknik Şartname'de kiralanacak araçlar için çift aşamalı bir kriter belirlemiştir:

  1. Araçlar 0-3 yaş aralığında olacaktır.
  2. Belirli grup araçlar (binek, arazi vb.) en fazla 30.000 km'de, diğer grup araçlar (kamyonet vb.) ise en fazla 40.000 km'de olacaktır.

Bir istekli firma, bu kilometre sınırlarının 4734 sayılı Kanun'un 5. maddesinde yer alan saydamlık, rekabet ve eşit muamele ilkelerine aykırı olduğunu, ihaleye katılımı daralttığını ve kamu zararı oluşturabileceğini belirterek itirazen şikâyet başvurusunda bulunmuştur.

İdarenin Savunması: "İhtiyacımız Düşük Kilometreli Araç"

İdare, şikâyete verdiği cevapta, araçların piyasada bulunabilecek kriterde olduğunu, işin kapsamı ve gereklilikleri dikkate alınarak bu teknik kriterlerin belirlendiğini savunmuştur. İdare, hizmetin gereğine, süresine ve niteliğine göre araç özelliklerine ilişkin düzenleme yapma yetkisine sahip olduğunu belirtmiştir.

KİK'in Değerlendirmesi: "Takdir Yetkisi Aşıldı, Rekabet Engellendi"

Kamu İhale Kurulu, yaptığı incelemede idarenin araçların özelliklerini belirleme konusunda yetkili olmakla birlikte, bu yetkinin Kanun'un temel ilkeleriyle sınırlandığını vurgulamıştır. Kurul, idarenin belirlediği kilometre sınırlarını mercek altına almıştır.

KİK, şu tespitleri yapmıştır:

  1. Yaş Kriteri Anlamsızlaşıyor: Araçlar için "0-3 yaş" gibi zaten yeni sayılabilecek bir kriter getirilmişken, buna ek olarak "maksimum 30.000 km" gibi çok düşük bir kilometre sınırı getirilmesi, 3 yaş koşulunu fiilen anlamsız kılmaktadır.
  2. Gerekçe Yok: İdare, şikâyete cevabında bu kadar düşük bir kilometre sınırını neden istediğine dair makul ve geçerli bir gerekçe ortaya koyamamıştır.
  3. Maliyeti Yükseltir: Bu koşul, piyasada bulunması zor olan, çok az kullanılmış (veya sıfır) araçların kiralanmasını zorunlu kılacaktır. Bu durum, teklif maliyetlerinin yükselmesine ve dolayısıyla kamu kaynaklarının verimsiz kullanılmasına neden olacaktır.
  4. Rekabeti Daraltır: Belirlenen bu düşük kilometre sınırları, idarenin takdir yetkisi kapsamında değerlendirilemez. Bu sınırlama, objektif bir kriter olmayıp, ihaleye katılımı kısıtlayıcı niteliktedir ve rekabet ilkesini ihlal etmektedir.

Bu gerekçelerle KİK, başvuru sahibinin iddiasını yerinde bulmuş ve mevzuata aykırılığın düzeltici işlemle giderilemeyecek nitelikte olduğuna karar vererek ihalenin iptaline hükmetmiştir.

Analizin Sonucu

Bu karar, idarelerin teknik şartname hazırlarken uyması gereken temel dengeyi net bir şekilde ortaya koymaktadır:

  • İhtiyaç ve Rekabet Dengesi: İdareler, ihtiyaçlarını belirlerken (örn: "yeni araç") takdir yetkisine sahiptir. Ancak bu yetki, rekabeti fiilen imkansız hale getirecek veya katılımı makul olmayan ölçüde daraltacak şekilde (örn: "3 yaşında ama 30.000 km'yi geçmemiş") kullanılamaz.
  • Gerekçelendirme Zorunluluğu: İdare, piyasa koşullarının dışında veya rekabeti kısıtlama potansiyeli olan bir teknik kriter belirliyorsa, bunun "makul ve geçerli" bir gerekçesini sunabilmelidir.
  • Maliyet Etkisi: Rekabeti daraltan kriterler, genellikle maliyetleri artırır. KİK, bu tür düzenlemeleri "kamu zararı" potansiyeli olarak da değerlendirmektedir.
  • İsteklilerin Rolü: İstekliler, şartnamede bu tür katılımı daraltıcı veya birbiriyle çelişen (yaş/km örneği gibi) kriterler fark ettiklerinde, şikâyet mekanizmasını kullanarak ihalenin rekabete açılmasını sağlayabilirler.