Danıştay'dan Kritik 45 Günlük Süre Yorumu: Şirketten Aylar Sonra Gelen Ortak Yasağı Hukuka Uygun Bulundu!

Kamu ihalelerinde yasaklama kararlarının, fiilin "tespit edildiği tarihi izleyen en geç kırkbeş gün içinde" verilmesi 4734/58 ve 4735/26 maddeleri gereği zorunludur. Bu sürenin "hak düşürücü" olduğu, yani aşıldığı takdirde idarenin yaptırım uygulama yetkisini kaybettiği kabul edilmektedir. Peki, idare fiili işleyen şirketi yasakladıktan aylar sonra "Bu şirketin bir de ortağı varmış, onu da yasaklayalım" diyebilir mi? Ortak için 45 günlük süre ayrı mı işler? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, bu kritik usul sürelerinin nasıl işlediğini anlamanızı sağlar. Danıştay 13. Dairesi’nin 14/03/2024 tarihli E:2023/3840, K:2024/1299 sayılı kararı (çoğunluk oyuyla), bu konuya idare lehine bir yorum getirmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"Bu durumda, ilgili idarece davacının yasaklanması hususunda yapılan başvuru üzerine süresi içerisinde işlem tesis edildiği anlaşıldığından, davacı hakkında tesis edilen yasaklama işleminin 45 günlük süre içerisinde verilmediği gerekçesiyle dava konusu işlemin iptali yönünde verilen İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır."

Olayın Arka Planı: Önce Şirket, 3 Ay Sonra Ortak Yasaklandı

Bir Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü'nün personel taşıma ihalesinde, yüklenici şirket sözleşme aşamasında Teknik Şartname'ye aykırı (yaş kriterini sağlamayan) bir araca ilişkin sahte belge sunmuştur.

  1. Fiilin Tespiti ve Şirket Yasağı: İdare (İl Müdürlüğü), durumu tespit etmiş ve Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü aracılığıyla Bakanlığa bildirmiştir. Bakanlık, 16/08/2022 tarihli Olur ile şirketi 1 yıl süreyle ihalelerden yasaklamıştır. Bu karar 18/08/2022 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
  2. Ortağın Fark Edilmesi: İdare, bu işlemden sonra (muhtemelen sicil bilgilerini kontrol ederken) şirketin sermayesinin tamamının davacıya (gerçek kişi) ait olduğunu fark etmiştir.
  3. İkinci Bildirim ve Ortak Yasağı: İdare, ... tarihli (Ağustos'tan sonra) yeni bir yazı ile Bakanlığa durumu bildirerek, "ortağın da yasaklanması gerektiğini" talep etmiştir. Bakanlık, bu ikinci bildirimi esas alarak 15/11/2022 tarihli Olur ile şirket ortağı olan davacıyı da 1 yıl süreyle yasaklamıştır.

Mahkemelerin Çelişkili Kararları

  • İlk Derece Mahkemesi: Fiil tektir ve ilk tespit (Ağustos 2022 öncesi) ile idarenin bilgisine girmiştir. 45 günlük hak düşürücü süre bu ilk tespitle başlamıştır. İdarenin bu süre içinde hem şirketi hem de ortağını yasaklaması gerekirdi. Kasım ayında (ilk tespitten yaklaşık 3 ay sonra) ortağa verilen yasaklama kararı süre aşımı yönünden hukuka aykırıdır. (İşlemin İptali).
  • Bölge İdare Mahkemesi (BİM): İlk Derece Mahkemesi kararını hukuka uygun bularak istinaf başvurusunu reddetmiştir.

Danıştay'ın Bozma Gerekçesi (Çoğunluk Oyu): Ortak İçin Süre Ayrı Başlar

Danıştay 13. Dairesi, BİM ve İlk Derece Mahkemesi'nin "süre aşıldı" yorumunu hatalı bularak kararı bozmuştur (iptal kararını kaldırmıştır).

  1. "Tespit Tarihi" Yorumu: Danıştay'a göre 45 günlük sürenin başlangıcı, yasaklamayı gerektiren fiil veya davranışın "tespit edildiği" tarihtir.
  2. Ayrı Tespit: Yasaklama kararını veren makam Bakanlık'tır. Bakanlık, şirketin fiilini ilk bildirimle (Ağustos öncesi) öğrenmiştir. Ancak Bakanlık, ortağın da yasaklanması gerektiğini, İŞKUR'un ikinci bildirimi (Kasım'a yakın bir tarih) ile öğrenmiştir.
  3. Yeni Başlangıç: Danıştay çoğunluk oyuna göre, ortağın yasaklanması gerektiği bilgisinin Bakanlık kaydına girdiği bu ikinci bildirim tarihi, ortak için yeni bir tespit tarihi sayılır.
  4. Sonuç: Bakanlık, bu ikinci bildirim tarihinden itibaren 45 gün içinde (15/11/2022'de) karar verdiği için süre aşımı yoktur. Yasaklama kararı hukuka uygundur.
  5. Karşı Oy: Karardaki karşı oy ise, İlk Derece Mahkemesi'nin kararının doğru olduğunu, fiilin ve tespitin "tek" olduğunu, idarenin 45 gün içinde tüm sorumluları (şirket ve ortak) belirleyip yasaklaması gerektiğini, süre aşıldıktan sonra ortağın yasaklanamayacağını savunmuştur.

Analizin Sonucu

  1. Danıştay'ın bu çoğunluk kararı, şirket ortakları için kritik bir risk ortaya koymaktadır. İdare, fiili işleyen şirketi yasakladıktan sonra, 45 günlük süre geçmiş olsa bile, "ortağı yeni tespit ettik" diyerek ortak hakkında ayrı bir yasaklama süreci başlatabilir.
  2. Bu yoruma göre, 45 günlük hak düşürücü süre, fiili işleyen "şirket" için ayrı, o şirketin "ortağı" için ayrı başlayabilmektedir.
  3. Şirket ortakları, şirketleri hakkında bir yasaklama kararı verilmesi durumunda, idarenin kendileri hakkında da (45 günlük süre geçti diyerek) işlem yapmayacağını düşünmemeli; ayrı bir bildirimle kendilerine de yasaklama kararı gelebileceğini öngörmelidir.