Yeterlik Kriterlerinde "İhale Tarihi"nin Önemi

Kamu ihalelerinde isteklilerin yeterlik şartlarını taşıyıp taşımadığı, "ihale tarihi" itibarıyla değerlendirilir. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 10. maddesi uyarınca, kesinleşmiş sosyal güvenlik prim (SGK) borcu bulunmamak, temel bir yeterlik kuralıdır. Elektronik ihalelerde (e-ihale), bu kontrol tekliflerin açıldığı anda EKAP'ın SGK sistemleriyle entegrasyonu üzerinden otomatik olarak yapılır. Eğer bir isteklinin ihale tarihi itibarıyla borcu olduğu tespit edilirse, bu durum doğrudan bir değerlendirme dışı bırakma sebebidir. Kamu İhale Kurulunun 08.10.2025 tarihli ve 2025/UY.I-2190 sayılı kararı, bu kuralın ne kadar katı olduğunu ve sonradan borcun ödenmesinin ihale anındaki durumu değiştirmediğini net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Borç Tespiti ve Sonrasında Sunulan Belge

Karara konu olan olayda, 04.09.2025 tarihinde yapılan bir yapım işi ihalesinde, EKAP üzerinden yapılan sorgulamada bir isteklinin (Eroğlugrup Yapı) SGK prim borcu olduğu tespit edilmiştir. İdare, o dönemde EKAP-SGK entegrasyonunda yaşanan genel sorunlar nedeniyle KİK tarafından yayımlanan 27.08.2025 tarihli ve 2025/DK.D-293 sayılı düzenleyici karara istinaden, istekliye bir bildirim göndererek durumu düzeltmesi için 3 iş günü süre tanımıştır. Bu Kurul kararı, sistemdeki gecikmeler nedeniyle borçlu görünen ancak aslında borcu olmayan isteklilere, durumlarını "doğrulanabilir bir SGK borcu yoktur belgesi" ile tevsik etme imkânı tanıyordu.

İstekli, bu süre içinde idareye bir "SGK borcu yoktur" yazısı sunmuştur. Ancak sunulan bu belge, 08.09.2025 tarihi itibarıyla borcun bulunmadığını göstermekteydi. İdare, belgenin kritik tarih olan ihale tarihi (04.09.2025) itibarıyla borcun olmadığını kanıtlamadığı gerekçesiyle, isteklinin teklifini değerlendirme dışı bırakmış ve geçici teminatını gelir kaydetmiştir. İstekli ise bu işlemin hatalı olduğunu iddia ederek Kurul'a başvurmuştur.

Kurulun Değerlendirmesi: Esas Olan İhale Anındaki Durumdur

Kamu İhale Kurulu, idarenin kararını hukuka uygun bulmuştur. Kurul'un kararının temel dayanağı, mevzuatın yeterlik şartlarının "ihale tarihi" itibarıyla sağlanması gerektiği yönündeki amir hükmüdür.

Kurul'un değerlendirmesi şu mantığa dayanmaktadır:

  1. Bir isteklinin ihaleye katılabilmesi için ihale anında SGK borcunun olmaması esastır.
  2. İdarenin ek süre tanımasına dayanak olan KİK düzenleyici kararı, bu temel kuralı değiştirmemektedir. Bu karar, sadece EKAP sorgulamasının hatalı olabileceği ihtimaline karşı isteklilere, ihale tarihi itibarıyla borçlarının olmadığını ispatlama fırsatı vermeyi amaçlamaktadır.
  3. Başvuru sahibi istekli, sunduğu belge ile sadece 08.09.2025 tarihi itibarıyla borcunun kalmadığını kanıtlamıştır. Bu durum, ihale tarihi olan 04.09.2025'te borçlu olduğu gerçeğini değiştirmemektedir. İstekli, borcunu ihaleden sonra ödemiş olabilir, ancak bu durum ihale anındaki "borçlu" statüsünü ortadan kaldırmaz.
  4. İstekli, ihale tarihi itibarıyla borcu olmadığını tevsik edemediği için, 4734 sayılı Kanun'un 10. maddesi uyarınca değerlendirme dışı bırakılması ve bu durumu sonradan gideremediği için geçici teminatının gelir kaydedilmesi işlemleri mevzuata uygundur.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, yeterlik kriterlerinin sağlanması gereken zaman dilimi konusunda net bir çizgi çizmektedir:

  • İdareler Açısından: EKAP sorgusunda borçlu görünen bir istekliye, KİK'in ilgili düzenleyici kararları uyarınca ek süre tanısalar bile, sunulan belgelerin mutlaka "ihale tarihi" itibarıyla durumu tevsik edip etmediğini kontrol etmelidirler. İhale tarihinden sonraki bir durumu gösteren belgeler kabul edilemez.
  • İstekliler Açısından: İhalelere katılmadan önce vergi ve SGK borç durumlarını mutlak surette kontrol etmeli ve ihale günü itibarıyla herhangi bir kesinleşmiş borçlarının bulunmamasını sağlamalıdırlar. Bir entegrasyon hatası nedeniyle borçlu görünmeleri ve kendilerine ek süre tanınması durumunda, sunacakları belgenin mutlaka geriye dönük olarak ihale tarihi itibarıyla borçlarının olmadığını kanıtlar nitelikte olmasına dikkat etmelidirler.

Sonuç olarak, ihale tarihi, tüm yeterlik koşullarının donduğu ve o anki duruma göre değerlendirme yapıldığı kritik bir andır. Bu andan sonra yapılan düzeltmeler veya ödemeler, ihale anındaki uygunsuzluğu ortadan kaldırmaz.