Elektronik İhalelerde "İhale Tarihi" Kavramının Yorumu

Kamu ihalelerine katılımın temel şartlarından biri, isteklilerin ihale tarihi itibarıyla devlete karşı kesinleşmiş vergi veya sosyal güvenlik prim borcunun bulunmamasıdır. Geleneksel (kağıt usulü) ihalelerde bu durum, ihale günü sunulan belgelerle teyit edilirken, 01.08.2025 tarihinde yürürlüğe giren yeni elektronik ihale düzenlemeleri bu kontrolü EKAP üzerinden otomatik hale getirmiştir. Bu yeni sistem, "ihale tarihi itibarıyla" ifadesinin tam olarak hangi anı kastettiği konusunda yeni hukuki yorumları beraberinde getirmiştir. Kamu İhale Kurulunun 17.09.2025 tarihli ve 2025/UH.I-1950 sayılı kararı, bu kritik soruyu, özellikle birden fazla teklif aşaması olan pazarlık usulü ihaleler için aydınlatan önemli bir karar niteliğindedir.

 

Uyuşmazlık Konusu: İhale Günü Ödenen Vergi Borcu

Bir ilçe milli eğitim müdürlüğü, öğrenci taşıma hizmeti için 4734 sayılı Kanun'un 21/b maddesi uyarınca pazarlık usulüyle elektronik bir ihale düzenlemiştir. İdare, isteklilerden ilk fiyat tekliflerini 22.08.2025 tarihi saat 12:30'a kadar, son fiyat tekliflerini ise aynı gün saat 16:30'a kadar sunmalarını istemiştir.

İdare, teklifleri değerlendirirken, bir isteklinin 22.08.2025 tarihi itibarıyla 18.570,88 TL kesinleşmiş vergi borcu olduğunu EKAP sorgulamasında tespit etmiş ve bu gerekçeyle teklifini değerlendirme dışı bırakmıştır. İstekli ise, 22.08.2025 tarihinde saat 15:59'da bu borcu ödediğini gösteren banka dekontunu sunarak, "ihale tarihi" kavramının tüm günü kapsadığını ve son tekliflerin verildiği 16:30'dan önce borcunu kapattığı için teklifinin geçerli sayılması gerektiğini iddia ederek Kurula başvurmuştur.

 

Kurulun Değerlendirmesi: Esas Alınacak An, İlk Tekliflerin Açıldığı Saattir

Kamu İhale Kurulu, idarenin kararını hukuka uygun bularak itirazen şikayet başvurusunu reddetmiştir. Kurul, kararını 01.08.2025 tarihinde yürürlüğe giren "Kamu Alımlarının Elektronik Ortamda Yapılmasına İlişkin Uygulama Yönetmeliği"nin 11. maddesine dayandırmıştır.

Bu madde, "Teklifler, ihale komisyonu tarafından ihale tarih ve saatinde EKAP'ta açılır... Bu aşamada, isteklilerin... ihale tarihi itibarıyla... kesinleşmiş vergi ya da sosyal güvenlik prim borçlarının bulunup bulunmadığı kontrol edilir..." hükmünü amirdir.

Kurul, bu hükmü yorumlarken, "ihale tarih ve saati" ifadesinin, ihalenin ilk oturumunun yapıldığı ve tekliflerin ilk kez açıldığı anı ifade ettiğini belirtmiştir. Somut olayda bu an, 22.08.2025 saat 12:30'dur. Yönetmelik, vergi borcu kontrolünün bu ilk açılış anında yapılmasını emretmektedir. İsteklinin bu saatte mevcut olan bir vergi borcunu, günün ilerleyen saatlerinde ödemiş olması, ihale anındaki hukuka aykırı durumu ortadan kaldırmaz.

Pazarlık usulü gibi birden fazla teklif aşaması içeren ihalelerde dahi, yeterlik değerlendirmesi ve borç durumu kontrolü ilk tekliflerin açıldığı anda yapılır. Sonraki aşamalar sadece fiyat pazarlığına ilişkindir ve ilk aşamadaki yeterlik eksikliğini gidermez. Dolayısıyla, isteklinin ilk tekliflerin açıldığı saatte borçlu olmasına rağmen ihaleye katılması, 4734 sayılı Kanun'un 10. maddesinin ihlali anlamına gelmektedir.

 

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, elektronik ihale sisteminin getirdiği anlık sorgulama mekanizmasının katı bir şekilde uygulandığını ve "ihale tarihi" kavramının artık gün boyu süren bir zaman dilimi olarak yorumlanamayacağını göstermektedir.

  • İstekliler İçin Çıkarımlar: Elektronik ihalelere teklif verecek istekliler, teklif sunma süresinin dolduğu an itibarıyla kesinleşmiş vergi veya SGK prim borçlarının bulunmadığından mutlak surette emin olmalıdır. "İhale günü öderim" anlayışı, elektronik sistemde geçerliliğini yitirmiştir. Borcun, tekliflerin açılacağı saatten hemen önce, hatta saniyeler önce ödenmesi dahi, ödemenin sisteme yansımasındaki olası gecikmeler nedeniyle risk teşkil edebilir. Bu nedenle, isteklilerin ihale tarihinden en az bir iş günü önce tüm borçlarını kapatmaları ve durumu teyit etmeleri, olası bir değerlendirme dışı kalma riskini ortadan kaldıracaktır.
  • İdareler İçin Çıkarımlar: İdareler, elektronik ihalelerde vergi ve SGK borcu sorgulamasını, tekliflerin açıldığı ilk oturumda EKAP'ın sunduğu verilere dayanarak yapmalıdır. Bir isteklinin ihale günü sonradan borcunu ödediğine dair bir belge sunması, ihale komisyonunun ilk andaki tespite göre alacağı değerlendirme dışı bırakma kararını etkilememelidir. Bu karar, idarelerin EKAP üzerinden yapılan otomatik sorgulamanın sonucuna güvenerek işlem yapmaları gerektiğini ve bu işlemin hukuki dayanağının güçlü olduğunu teyit etmektedir.