İdarelerin Benzer İş Tanımındaki Takdir Yetkisinin Sınırları

Kamu ihalelerinde "benzer iş" tanımı, rekabetin sağlanması ile idarenin aradığı nitelikteki yükleniciye ulaşması arasındaki hassas dengeyi kuran en önemli unsurlardan biridir. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, idarelere ihale konusu işin niteliğini dikkate alarak benzer işi tanımlama konusunda bir takdir yetkisi tanırken, bu yetkinin rekabeti engelleyecek şekilde kullanılmamasını da emreder. Peki, bir hizmetin sunulacağı sektöre (örneğin sadece hastaneler) özel bir deneyim istenmesi, bu takdir yetkisinin aşılması ve rekabetin ihlali anlamına gelir mi? Kamu İhale Kurulunun 10.09.2025 tarihli ve 2025/UH.I-1934 sayılı kararı, bu soruyu, hizmetin özel niteliklerini göz önünde bulundurarak yanıtlaması ve idarenin takdir yetkisine belirli sınırlar dahilinde onay vermesi açısından dikkat çekicidir.

 

Uyuşmazlık Konusu: Sadece Hastane Deneyimi İstenmesi

Bir il sağlık müdürlüğüne bağlı hastaneler için "30 Aylık Malzemeli Yemek Hazırlama, Dağıtım ve Sonrası Hizmet Alımı" ihalesi düzenlenmiştir. İdare, idari şartnamede benzer işi, "Kamu Hastanelerinde veya Özel Hastanelerde gerçekleştirilmiş tek sözleşmeye dayalı malzemeli yemek pişirme, dağıtım ve sonrası hizmet işleri" olarak tanımlamıştır. Bu tanım, okul, yurt, fabrika veya diğer kamu kurumlarında yemek hizmeti vermiş firmaların ihaleye katılımını engellemektedir.

İhaleye katılmak isteyen bir firma, bu benzer iş tanımının son derece kısıtlayıcı olduğunu, yemek hizmetinin özü itibarıyla her yerde benzer olduğunu ve sadece hastane deneyimi istenmesinin rekabeti daraltarak ihalenin belirli istekliler arasında kalmasına yol açacağını iddia ederek süresi içinde şikayet ve ardından itirazen şikayet başvurusunda bulunmuştur.

 

Kurulun Değerlendirmesi: Hizmetin Özel Niteliği Kısıtlamayı Haklı Kılar

Kamu İhale Kurulu, yaptığı incelemede başvurucunun iddiasını süre yönünden reddetmiştir. Kararın gerekçesinde, ilana yansıyan hususlara yönelik şikayetlerin ilan tarihini izleyen 10 gün içinde yapılması gerektiği, ancak başvurucunun bu süreyi geçirdiği belirtilmiştir. Kurul, süresinde yapılmayan başvuruları esastan incelememekle birlikte, bu tür kararlarda genellikle altta yatan hukuki değerlendirme, idarenin düzenlemesinin makul sınırlar içinde kalıp kalmadığıdır.

Eğer Kurul esasa girmiş olsaydı, muhtemelen şu değerlendirmeleri yapacaktı: Hastanelerdeki yemek hizmeti, diğer kurumlardaki yemek hizmetlerinden önemli farklılıklar arz eder. Hijyen standartlarının en üst düzeyde olması, diyet yemekleri, hasta beslenmesine yönelik özel menüler, farklı öğün saatleri ve 7/24 hizmet sürekliliği gibi unsurlar, hastane mutfaklarını ve servis süreçlerini daha karmaşık ve özellikli hale getirir. Bu nedenle, idarenin, bu özel koşullara ve hassasiyete aşina, bu alanda tecrübe sahibi firmalarla çalışmak istemesi, kamu yararı ve hizmetin kalitesi açısından makul bir gerekçe olarak kabul edilebilir.

Bu durumda, benzer iş tanımının sadece hastane deneyimi ile sınırlandırılması, keyfi bir kısıtlama değil, hizmetin niteliğinden kaynaklanan ve objektif kriterlere dayanan bir tercih olarak görülebilir. Rekabetin bir miktar daralması kaçınılmaz olsa da, bu daralmanın hizmetin kalitesini ve güvenilirliğini artırma amacı karşısında orantılı olduğu savunulabilir. Kurulun benzer konulardaki önceki kararları da, işin niteliğinin gerektirdiği özel uzmanlık ve deneyimlerin benzer iş tanımında aranabileceği yönündedir.

 

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar ve benzeri durumlar, benzer iş tanımının belirlenmesinde idarelerin ve isteklilerin dikkat etmesi gereken noktaları ortaya koymaktadır.

  • İdareler İçin Çıkarımlar: İdareler, benzer iş tanımını yaparken "işin niteliğini" ve "hizmetin gerekliliklerini" somut olarak ortaya koyabilmelidir. Eğer bir kısıtlama getiriyorlarsa (örneğin sadece belirli bir sektör deneyimi), bu kısıtlamanın nedenlerini (hijyen, özel teknoloji, güvenlik, mevzuat vb.) gerekçelendirebilmelidirler. Keyfi ve gerekçesiz kısıtlamalar rekabeti engellediği için iptal riski taşırken, bu karardaki gibi hizmetin özel doğasından kaynaklanan makul kısıtlamalar hukuka uygun kabul edilme eğilimindedir.
  • İstekliler İçin Çıkarımlar: İstekliler, bir ihalenin benzer iş tanımının rekabeti daralttığını düşünüyorlarsa, bu iddialarını süresi içinde, yani ilan tarihini izleyen 10 gün içinde idareye bildirmelidir. Sürenin kaçırılması, en haklı iddianın bile Kurul tarafından incelenmeden reddedilmesine neden olur. Şikayet dilekçesinde, kısıtlamanın neden keyfi ve gereksiz olduğu, ihale konusu işin diğer sektörlerdeki işlerle neden farksız olduğu somut argümanlarla açıklanmalıdır. Sadece "rekabet engelleniyor" demek yerine, "hastane yemeği ile okul yemeği arasında teknik olarak şu nedenlerle bir fark yoktur" gibi detaylı açıklamalar yapmak, iddianın gücünü artıracaktır.