Kaybeden Teklif Sahibinin Teminatı Yandı: "Vergi Borcu Yok" Taahhüdü Neden Kritik?

Elektronik ihalelerde (e-ihale), isteklilerin vergi ve SGK borcu olmadığına dair sundukları e-teklif mektubundaki beyan, bir "taahhüt" niteliğindedir. Peki, ihaleyi kazanmayan bir isteklinin bu taahhüdünün gerçeğe aykırı olduğu ihale süreci bittikten sonra anlaşılırsa ne olur? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve teminat sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, beklenmedik yaptırımlarla karşılaşma riskinizi en aza indirir. Kamu İhale Kurulu'nun 12.02.2025 tarihli ve 2025/UY.I-486 sayılı kararı, bu taahhüdün ciddiyetini ve ihaleyi kaybetmiş olmanın bir koruma sağlamadığını ortaya koymaktadır.

Kararın İlgili Kısmı

"...ihmaleye katılan isteklinin teklifinin başka bir sebeple değerlendirme dışı bırakılıp bırakılmadığı, bu isteklinin teklifinin ekonomik açıdan en avantajlı teklif olup olmadığı veya ihalenin iptal edilip edilmediğine bakılmaksızın, isteklilerin taahhüt edilen duruma aykırı hususlarının bulunduğunun anlaşılması (sosyal güvenlik prim veya vergi borcu bulunması gibi) halinde, bu durumda olanların ihale dışı bırakılarak geçici teminatlarının gelir kaydedilmesi..."

Olayın Arka Planı: İhale Bittikten Sonra Gelen Tespit

Bir su ve kanalizasyon idaresi (ASKİ), yapım işi ihalesi gerçekleştirmiştir. İhale, ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi olan firma üzerinde bırakılmış ve bu firmayla 17.10.2024 tarihinde sözleşme imzalanmıştır. İhale süreci hukuken tamamlanmıştır.

Ancak idare, yaklaşık iki ay sonra (19.12.2024), aynı gün yaptığı başka bir ihalede yaptığı sorgulamalar sırasında, bu ihalede ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olan firmanın (Fenix Petrol İş Ortaklığı), ilk ihalenin tarihi (12.08.2024) itibarıyla hem kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu hem de vergi borcu olduğunu tespit etmiştir.

İdarenin Pozisyonu: "Gerçeğe Aykırı Taahhüt" Nedeniyle Teminatın Gelir Kaydedilmesi

İdare, bu tespiti üzerine, sözleşme imzalanmış ve süreç tamamlanmış olmasına rağmen, ikinci bir ihale komisyonu kararı almıştır. Bu kararla, en avantajlı ikinci teklif sahibi olan firmanın, ihale tarihinde borcu olmasına rağmen e-teklif mektubunda borcu olmadığı yönünde gerçeğe aykırı taahhütte bulunduğu gerekçesiyle ihale dışı bırakılmasına ve geçici teminatının gelir kaydedilmesine hükmetmiştir.

KİK'in Değerlendirmesi: Teminatın Gelir Kaydedilmesi Hukukidir

İstekli firma KİK'e başvurarak, ihalenin zaten sonuçlandığını, kendilerinden hiçbir zaman belge istenmediğini ve teminatın gelir kaydedilmesinin sadece ihaleyi kazanan ancak sözleşme imzalamayan firmalara uygulanabileceğini savunmuştur.

KİK, bu iddiaları reddetmiştir. Kurul, 4734 sayılı Kanun'un 10. maddesi ve ilgili Kamu İhale Genel Tebliği'nin 17.6.3 numaralı maddesine atıf yapmıştır. Bu Tebliğ maddesi, durumu net bir şekilde açıklamaktadır:

  1. E-teklif mektubundaki beyan, 4734 sayılı Kanun'un 10. maddesindeki durumlarda olunmadığına (borç bulunmadığına) dair bir taahhüttür.
  2. Bu taahhüdün gerçeğe aykırı olduğunun (yani ihale tarihinde borç bulunduğunun) anlaşılması halinde, isteklinin teklif sıralamasına, ihalenin iptal edilip edilmediğine veya sözleşme imzalanıp imzalanmadığına bakılmaksızın, bu durumda olanlar ihale dışı bırakılır ve geçici teminatları gelir kaydedilir.

KİK, idarenin, ikinci sıradaki isteklinin ihale tarihindeki borcunu sonradan tespit etmesi üzerine, gerçeğe aykırı taahhüt nedeniyle geçici teminatı gelir kaydetme işlemini hukuka uygun bulmuştur.

Eşit Muamele Eleştirisi ve Düzeltici İşlem

Ancak KİK, idarenin bir başka hatasını tespit etmiştir. İdare, bu borç sorgulamasını sadece ihaleyi kazanan birinci ve ikinci sıradaki firmalar için yapmış, ihaleye katılan diğer firmaları sorgulamamıştır. KİK, bu durumun eşit muamele ilkesine aykırı olduğunu belirtmiştir. Bu nedenle Kurul, idarenin geçici teminatı gelir kaydetme kararını onaylarken, aynı zamanda düzeltici işlem belirleyerek idarenin ihaleye katılan diğer tüm isteklilerin de ihale tarihi itibarıyla vergi/SGK borcu olup olmadığını araştırması ve borcu olan diğer firmalara da aynı yaptırımı uygulaması gerektiğine karar vermiştir.

Analizin Sonucu

Bu karar, e-ihalelerdeki taahhüt sisteminin ciddiyetini vurgulamaktadır:

  1. E-Teklif Mektubu Bağlayıcıdır: E-teklif mektubunda "vergi/SGK borcum yoktur" şeklindeki beyan, hukuki bir taahhüttür.
  2. Sıralama Önemli Değildir: Bu taahhüdün yalan olduğu (ihale tarihinde borç bulunduğu) tespit edilirse, isteklinin geçici teminatı gelir kaydedilir. Bu yaptırım için isteklinin birinci, ikinci veya sonuncu sırada olmasının hiçbir önemi yoktur.
  3. Sözleşme İmzalanmış Olsa Dahi Yaptırım Uygulanır: İdare, ihaleyi sonuçlandırıp sözleşmeyi imzalamış olsa bile, sonradan diğer isteklilerin gerçeğe aykırı beyanda bulunduğunu tespit ederse, o isteklilerin geçici teminatını gelir kaydetmek zorundadır.

Eşit Muamele Zorunluluğu: İdare, borç sorgulamasını yapmaya karar verdiyse, bunu ayrım gözetmeksizin teklif veren tüm istekliler için yapmakla yükümlüdür.