Kamu Zararı ve Sayıştay Tazmini: Zimmet Neden Firmaya Değil de Kamu Görevlisine Çıkar? "Rücu Hakkı" Detayı

Sayıştay denetimleri sonucunda bir "kamu zararı" tespit edildiğinde (örneğin yükleniciye haksız bir ödeme yapıldığında), bu zararın kimden tahsil edileceği hem kamu görevlileri hem de firmalar için kritik bir sorudur. Kamu görevlileri genellikle zararın asıl sorumlusunun yüklenici olduğunu savunurken, Sayıştay ilamları doğrudan kamu görevlilerine (harcama yetkilisi, gerçekleştirme görevlisi) yönelik çıkmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, Sayıştay yargılamasının mantığını ve "rücu" mekanizmasının nasıl işlediğini anlamanızı sağlar. Bu analizde, Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 26.12.2018 tarihli ve 45460 sayılı kararını ele alıyoruz.

Kararın İlgili Kısmı

"...Sayıştay’ın işbu ilamı ile tazmin tutarının sorumlulardan yani gerçekleştirme görevlisi ve harcama yetkilisinden tahsiline karar verilmiş olup... bu miktarın İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre bu görevlilerden yani sorumlulardan tahsil edilmesi gerektiği gibi, tazminle yükümlü tutulan görevlilerinin haksız ödemeden yararlanan ilgililere yani ahizlere özel hukuk hükümleri çerçevesinde rücu etmeleri mümkündür."

Hatalı Gecikme Cezası ve Kamu Görevlisine Çıkan Tazmin

Bir belediyenin açtığı piknik masası alımı işinde, gecikme cezasının hatalı hesaplandığı ve bu nedenle kamu zararına yol açıldığı tespit edilmiştir. Sayıştay, bu kamu zararını ilam yoluyla "tazmin hükmüne" (zimmet) bağlamış ve Gerçekleştirme Görevlisi ile Harcama Yetkilisini sorumlu tutmuştur.

Sorumlunun İtirazı: "Zararın Kaynağı Yüklenicidir"

Tazmin kararı çıkan kamu görevlisi (sorumlu) adına avukatı temyiz dilekçesinde, kamu zararına sebebiyet verenin, malları zamanında teslim etmeyerek ceza kesilmesine neden olan "yüklenici firma" olduğunu iddia etmiştir. Sorumlu, zararın öncelikle bu haksız ödemeden yararlanan yüklenici firmadan talep edilmesi gerektiğini savunmuştur.

Sayıştay'ın Yetki Sınırı: "Biz Kamu Görevlisini Yargılarız, Firmayı Değil"

Sayıştay Temyiz Kurulu, bu itirazı reddetmiştir. Kurul, Anayasa'nın 160. maddesi ve 6085 sayılı Sayıştay Kanunu'na atıfta bulunarak görev ve yetki sınırlarını net bir şekilde çizmiştir:

  1. Sayıştay, kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarını denetler ve "sorumluların" hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlar.
  2. Buradaki "sorumlular" kamu görevlileridir (harcama yetkilisi, gerçekleştirme görevlisi vb.).
  3. Sayıştay'ın yargılama yetkisi, kamu görevlileri hakkındadır; firmalar (haksız ödemeyi alan "ahizler") hakkında doğrudan bir tazmin kararı verme yetkisi yoktur.
  4. Bu nedenle, kamu zararı ilamı yasalara uygun olarak kamu görevlilerine çıkarılmıştır.

Çözüm: Kamu Görevlisinin Yükleniciye "Rücu Hakkı"

Sayıştay, kamu görevlisinin tamamen korumasız olmadığını da belirtmiştir. Tazminle yükümlü tutulan kamu görevlileri, Sayıştay ilamı üzerine bu parayı Hazine'ye ödedikten sonra, haksız ödemeden yararlanan firmaya (ahiz) karşı "özel hukuk hükümleri çerçevesinde" (yani Adli Yargıda - Asliye Hukuk Mahkemesinde) rücu davası açma hakkına sahiptir.

Analizin Sonucu

Bu karar, Sayıştay yargılamasının temel mantığını ve işleyişini net bir şekilde ortaya koymaktadır. Kamu zararı, haksız yere firmaya ödenmiş olsa bile, Sayıştay bu parayı doğrudan firmadan isteyemez. Sayıştay, paranın hatalı ödenmesinden sorumlu olan kamu görevlisine "tazmin" kararı verir. Kamu görevlisi bu parayı öder ve sonrasında ödediği parayı geri alabilmek için yüklenici firmaya rücu davası açar.

  • İdareler için ders: Kamu zararına yol açan işlemler (haksız ödeme, eksik ceza kesme), Sayıştay denetiminde doğrudan işlemi yapan kamu görevlilerine (harcama yetkilisi, gerçekleştirme görevlisi) zimmet olarak dönecektir.
  • Yükleniciler için ders: Sayıştay'dan doğrudan bir tazmin kararı gelmemesi, yüklenicinin sorumluluktan kurtulduğu anlamına gelmez. Haksız bir ödeme alındığı tespit edilirse, bu parayı ödemek zorunda kalan kamu görevlisi, her zaman firmaya karşı bir rücu davası açarak bu bedeli talep edebilir.