Tarihi Eser Restorasyonlarında Proje ve Pursantaj Uyuşmazlığı: Hakedişlerde Kritik Hata Riski

Restorasyon projeleri, doğası gereği sürprizlere açık olsa da, ihale dokümanları arasındaki hiyerarşi ve ödeme esasları hukuki bir netlik gerektirir. Özellikle anahtar teslimi götürü bedel sözleşmelerde, yüklenicinin teklifini hangi belgeye dayandırdığı ve idarenin ödemeyi neye göre yapacağı sıkça tartışma konusu olmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, olası kamu zararı suçlamalarından korunmanızı sağlar. Aşağıdaki analiz, Sayıştay Temyiz Kurulu’nun 13.03.2024 tarihli ve 56566 tutanak sayılı kararı ışığında hazırlanmıştır.

Kararın İlgili Kısmı

"Pursantaj listesi sadece ilerleme yüzdesini göstermektedir. Diğer bir ifadeyle pursantaj listesi, işin yapılmasına ilişkin bir dayanak oluşturma niteliği bulunmayan, proje ve mahal listelerine dayalı olarak hangi imalat seviyesinde sözleşme bedelinin hangi oranda ödeme yapılacağını gösteren bir belgedir. Daha açık bir ifadeyle, imalatı belirleyen pursantaj tablosu değil uygulama projesi ile mahal listesidir."

Proje ile Pursantaj Arasındaki Çelişki ve Mukayeseli Keşif Sorunu

İncelenen olayda, tarihi bir yapının (medrese ve türbe) restorasyon işi anahtar teslimi götürü bedel ile ihale edilmiştir. Uygulama projesinde kubbenin sadece içinin işlenmesi öngörülmüşken, ödemeye esas pursantaj listesinde kubbenin hem içinin hem de dışının işlenmiş olduğu belirtilmiştir. Yüklenici, projeye uygun olarak sadece iç kısmı işlemiştir. Ancak idare, pursantaj listesindeki "içi ve dışı işlenmiş" ifadesini gerekçe göstererek, yapılan iş ile pursantaj arasındaki farkı gidermek amacıyla mukayeseli keşif hazırlamış ve iş artışına gitmiştir. İdare, pursantajdaki yüksek fiyatlı pozu çıkarıp yerine yapılan işe uygun pozu ekleyerek aradaki farkı dengelemeye çalışmıştır.

İdarenin 'Ödeme Dengesi' Savunması

Sorumlular, mukayeseli keşfin amacının haksız kazanç sağlamak değil, proje ile mahal listesine uygun ödeme yapılabilmesini sağlamak olduğunu savunmuştur. Savunmaya göre; eğer pursantaj listesindeki "çift kat işlenmiş" poz üzerinden ödeme yapılsaydı, yapılmamış bir imalat (dış işleme) ödenmiş olacaktı. Bu nedenle, fiili duruma uygun olan "yalnız içi işlenmiş" pozu mukayeseli keşfe eklenerek mevzuata uygun işlem tesis edildiği iddia edilmiştir. Ayrıca, restorasyon işlerinde uygulama sırasında değişikliklerin olabileceği ve bunun teknik bir zorunluluk olduğu belirtilmiştir.

Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 'İmalatı Proje Belirler' Yaklaşımı

Sayıştay Temyiz Kurulu, anahtar teslimi götürü bedel işlerin mantığına vurgu yaparak idarenin savunmasını reddetmiştir. Kurula göre, yükleniciler tekliflerini pursantaj listesine göre değil, uygulama projeleri ve mahal listelerine göre verirler. Pursantaj listesi, işin teknik kapsamını belirleyen bir belge değil, sadece hakedişlerdeki nakit akışını düzenleyen bir ödeme aracıdır. Projede "sadece içi işlenmiş kubbe" öngörülmüşse ve yüklenici bunu yapmışsa, bu durum sözleşmeye tam uygunluktur. Pursantaj listesinde sehven "dışı da işlenmiş" yazması, yükleniciye veya idareye mukayeseli keşif düzenleyerek iş artışı yapma hakkı vermez. Zira yüklenici, teklifini projeyi görerek vermiştir. Projede öngörülen bir imalatın (iç işleme), pursantaj listesindeki tanım farklılığı gerekçe gösterilerek "yeni bir iş" veya "iş artışı" gibi değerlendirilmesi ve mukayeseli keşfe konu edilmesi mevzuata aykırıdır ve kamu zararı oluşturur.

Analizin Sonucu

  • Belge Hiyerarşisi: Anahtar teslimi işlerde imalatın ne olduğunu proje ve mahal listesi belirler; pursantaj listesi sadece ödeme oranını gösterir.
  • Keşif Artışı: Projede zaten var olan bir imalat, pursantaj listesinde adı geçmiyor veya farklı geçiyor diye "iş artışı" olarak değerlendirilemez.
  • Teklif Süreci: Yüklenicilerin teklif verirken projeyi esas aldığı kabul edilir; pursantajdaki hatalar sonradan lehe veya aleyhe kullanılamaz.
  • Kamu Zararı Riski: İdarelerin, pursantaj hatalarını düzeltmek adına yaptıkları mukayeseli keşifler, mükerrer ödeme veya haksız iş artışı sayılarak tazmin konusu yapılabilir.