Projedeki Eksik İşi Proje Dışı İmalatla Mahsup Etmek Mümkün mü? Sayıştay'dan Kritik Tazmin Kararı

Anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde, yüklenicinin teklif ettiği bedel, projede tanımlı işlerin tamamının yapılmasını kapsar. Ancak uygulamada, idarelerin talebiyle projede öngörülen bazı imalatların yapılmayıp, bunların yerine sözleşme kapsamında olmayan proje dışı imalatların yapıldığı ve hakedişlerin bu şekilde "mahsup" edildiği görülmektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, proje dışı taleplerin ve eksik imalatların sözleşme hukukundaki yerini netleştirmenizi sağlar. Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 29.12.2021 tarihli ve 50744 sayılı Kararı, bu tehlikeli mahsuplaşma yönteminin kamu zararı doğuracağına hükmetmiştir.

Olayın Arka Planı: Sahada Tespit: Projedeki Parke İmalatı Eksik, Ödeme Tamam

Anahtar teslim götürü bedel bir yapım işinde, mukayeseli keşfe göre 11.889 m² beton parke taşı yapılması öngörülmüştür. Ancak Sayıştay denetimi sırasında, idarenin teknik personeli (Kontrol Teşkilatı) ile birlikte yapılan ölçümlerde, fiilen sadece 6.235 m² imalat yapıldığı bir tutanakla (07.02.2018 tarihli) tespit edilmiştir.

Aradaki 5.653 m²lik eksik imalata rağmen, bu işin bedelinin yükleniciye tam olarak ödendiği anlaşılmıştır.

Sorumlu Savunması: "Parke Eksik Ama Bedeliyle Başka Yere Dolgu Yaptık"

Hakkında tazmin hükmü verilen sorumlu Kontrol Teşkilatı Üyesi, temyiz başvurusunda şu savunmayı yapmıştır: Projedeki parke imalatının eksik yapıldığı doğrudur. Ancak bu eksiklik, İdarenin talebi üzerine projede hiç olmayan başka mahallerde (Lojman kısmı, Güvenlik Binası bölümü) proje dışı imalatlar (dolgu, tümsek vb.) yapılarak telafi edilmiştir. Yani eksik imalatın bedeli, proje dışı yapılan bu işlere sayılmıştır (mahsup edilmiştir). Bu nedenle fiili bir kamu zararı yoktur.

Sorumlu ayrıca, imzaladığı eksik imalat tutanağının kendisine "baskı altında" imzalatıldığını ve idarenin elinde henüz nakde çevrilmemiş teminat mektubu bulunduğunu, bu nedenle zarardan bahsedilemeyeceğini iddia etmiştir.

Temyiz Kurulu Kararı: Sayıştay: "Proje Dışı İmalat, Sözleşmedeki Eksikliği Gidermez"

Sayıştay Temyiz Kurulu'nun çoğunluk görüşü, bu savunmaları reddederek Dairenin verdiği tazmin hükmünü onamıştır (TASDİK). Kurul'un gerekçeleri şöyledir:

  1. Ölçüm Tutanağı Geçerlidir: Sorumlunun imzaladığı ve fiili durumu tespit eden 07.02.2018 tarihli ölçüm tutanağı, aksini kanıtlayacak bir delil sunulmadığı sürece resmi ve geçerli bir belgedir. "Baskı altında imzaladım" iddiası soyuttur.
  2. Teminat Mektubu Zararı Ortadan Kaldırmaz: İdarenin elinde teminat mektubu olması, zararın tahsili için bir güvencedir ancak kamu zararının varlığını ortadan kaldırmaz. Sayıştay'ın görevi zararı tespit etmektir.
  3. Kritik Gerekçe (Mahsup): Anahtar teslim sözleşme bedeli, projede tanımlı işler içindir. Yüklenicinin, projede tanımlı bir işi (parke) eksik bırakıp, bedeliyle idarenin talebi üzerine "proje dışı" bir alanda (Lojman arkası) bambaşka bir imalat (dolgu) yapması, hukuken mümkün değildir. Eksik bırakılan parke imalatı, sözleşmeye aykırılıktır ve bedeli kamu zararıdır. Yüklenicinin proje dışı yaptığı diğer işler için bir alacağı varsa, bu, idare ile arasındaki ayrı bir hukuki meseledir ve sulh veya adli yargı yoluyla çözülmelidir. Bu alacak, tespit edilen kamu zararını mahsup edemez.

Sorumluluk Tespiti: Zarardan Kim Sorumlu? Teknik Kontrol mü, Harcama Yetkilisi mi?

Bu karardaki bir diğer önemli nokta sorumluluk tespitidir. Daire, zarardan sadece Kontrol Teşkilatı Üyesini (İnşaat Teknikeri) sorumlu tutmuş; Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisini, teknik ve fiili bir durumu (imalatın sahada eksik olduğunu) ödeme emri belgesi üzerinden tespit etme imkanları olmadığı için sorumlu tutmamıştır.

Temyiz Kurulu çoğunluğu bu sorumluluk tespitini de yerinde bulmuştur. Ancak ilave görüşte, 5018 sayılı Kanun gereği Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisinin de süreçten sorumlu tutulması gerektiği belirtilmiştir. Azınlık görüşü ise, eksikliği tespit edemeyen Geçici Kabul Komisyonu üyelerinin de sorumluluğa dahil edilmesi gerektiğini savunmuştur.

Analizin Sonucu

  • Bu karar, "bir işi yapmadım ama yerine başka iş yaptım" savunmasının Sayıştay yargılamasında geçerli olmadığını net bir şekilde ortaya koymaktadır.
  • İdareler için: Yükleniciye, sözleşmede A mahallinde tanımlı bir işin bedeliyle, B mahallinde proje dışı bir iş yaptıramazsınız. Bu durum, A mahallindeki eksik iş için kamu zararı çıkmasını engellemez. Proje dışı zorunlu bir ihtiyaç varsa, bu yasal iş artışı veya yeni sözleşme prosedürleri ile yönetilmelidir.
  • Yükleniciler için: İdarenin "projeyi boş ver, şurayı yap" şeklindeki sözlü taleplerine dikkat edilmelidir. Proje dışı yapılan bu imalatların bedeli, projede eksik bıraktığınız işlerin bedelinden mahsup edilemez. Bu durum, hem hakedişinizin kesilmesine hem de idare personelinin tazminle karşı karşıya kalmasına neden olur.
  • Kontrol Teşkilatı için: Sahadaki teknik tespitlerden (ölçüm, tutanak) birincil derecede sorumluluk Kontrol Teşkilatına aittir. Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisi, teknik yeterlilikleri olmadığı için bu tür fiili eksikliklerden sorumlu tutulmayabilir (çoğunluk görüşü).