Süresi Dolan Kesin Teminat Mektubu: Kamu Zararından Kim Sorumlu? Sayıştay'dan Kontrol Teşkilatına Sorumluluk Yükleyen Karar

Yapım işlerinde kesin teminat mektupları, yüklenicinin taahhüdünü eksik veya kusurlu yerine getirmesine karşı idarenin en önemli güvencesidir. Ancak bu teminat mektuplarının sürelerinin, işin kesin kabulü yapılmadan önce dolması ve hükümsüz kalması, idareleri büyük bir mali riskle karşı karşıya bırakır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, teminat sürelerinin takibi ve güncellenmesi gibi kritik idari işlemlerin atlanmasını engeller. Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 06.04.2022 tarihli ve 51594 sayılı Kararı, bu ihmalin sorumluluğunu net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Olayın Arka Planı: Teminat Mektubu Hükümsüz Kaldı, Eksiklikler Bütçeden Ödendi

Bir üniversite inşaatı işinde, yüklenicinin ... numaralı kesin teminat mektubunun süresi 01.04.2013 tarihinde dolmuştur. Ancak işin kesin kabul süreci bu tarihten sonra yapılmış ve kesin kabul komisyonu, yüklenicinin gidermesi gereken ciddi imalat kusurları (örn: dış cephe kaplamalarında deformasyon) tespit etmiştir.

İdare, yükleniciden bu eksiklikleri gidermesini istemiş, yüklenici taahhüdünü yerine getirmemiştir. İdare, bu kusurları yüklenici namına piyasada yaptırmış ancak bu bedeli tahsil edeceği bir teminat mektubu kalmamıştır. Teminat mektubu süresi dolduğu için banka ödeme yapmayı reddetmiştir. Sonuç olarak, kusurlu imalatların bedeli (... TL) üniversite bütçesinden ödenmiştir.

Sorumluluk Tartışması: Ödemeyi Yapan mı, Teminatı Takip Etmeyen mi?

Sayıştay Dairesi, ilk kararında (100 sayılı Asıl İlam) kamu zararından, eksik işlerin bedelini bütçeden ödeyen Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisini sorumlu tutmuştur.

Ancak Temyiz Kurulu, bu kararı bozarak asıl sorunun "ödeme yapılması" değil, "işin teminatsız kalması" olduğunu belirtmiştir. Temyiz Kurulu, "teminat mektubunun vadesinin dolarak geçersiz hale gelmesinde sorumluluğu bulunanların" tespit edilmesi için dosyayı Daireye geri göndermiştir.

Daire, yaptığı yeni yargılamada (214 sayılı Ek İlam) sorumluluk adresini değiştirmiş ve bu kez zarardan, teminatın süresinin takibinden sorumlu olan Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanı ile ilgili Şube Müdürü'nü sorumlu tutmuştur.

Temyiz Kurulu'nun Nihai Kararı: Sorumluluk İdari ve Teknik Takip Görevlilerinindir

Daire Başkanı ve Şube Müdürü, bu yeni tazmin kararına itiraz etmiştir. Şube Müdürü, göreve teminat süresi dolduktan sonra (21 ay sonra) başladığını iddia etmiş; Daire Başkanı ise asıl sorumluluğun kontrol teşkilatında olduğunu savunmuştur.

Sayıştay Temyiz Kurulu, bu itirazları reddederek Ek İlamdaki sorumluluk tespitini onamıştır (TASDİK). Kurul'un gerekçeleri:

  1. Daire Başkanı'nın Sorumluluğu: Teminatın süresinin dolduğu tarihten önce (01.04.2013'ten önce) görevde olan Yapı İşleri Teknik Daire Başkanı ve aynı zamanda Kontrol Amiri olan kişinin, işin idari ve teknik takibinden sorumlu olduğu belirtilmiştir.
  2. Şube Müdürü'nün Sorumluluğu: Her ne kadar Şube Müdürü, Daire Başkanlığı görevine teminat süresi dolduktan 21 ay sonra atandığını belirtse de, Temyiz Kurulu, bu kişinin teminat süresi dolmadan önce de ilgili Şube Müdürü olarak görev yaptığını tespit etmiştir.
  3. İlliyet Bağı: Kurul, Strateji Daire Başkanlığında duran teminat mektubu bilgilerinin Yapı İşleri Daire Başkanlığına gönderilmesi gerektiğini ve işin idari-teknik tüm süreçlerinin (süre uzatımları dahil) sorumlu tutulan Daire Başkanı ve Şube Müdürü'nün gözetiminde yapıldığını vurgulamıştır. Bu nedenle, teminatın süresinin uzatılmaması ihmali ile oluşan kamu zararı arasında doğrudan illiyet bağı kurulmuştur.

Azınlık Görüşü: "Alacak Davası Açıldıysa Kamu Zararı Yoktur"

Karara katılmayan azınlık üyeleri, idarenin yüklenici aleyhine ... 2. Asliye Hukuk Mahkemesinde alacak davası açtığını belirtmiştir. İdare, hukuki takibatı başlatarak üzerine düşeni yaptığından, kamu görevlilerinin kasıt veya ihmalinden söz edilemeyeceğini ve tazmin hükmünün kaldırılması gerektiğini savunmuşlardır.

Analizin Sonucu

  • Bu karar, teminat mektuplarının süresinin takibinin, sadece muhasebe veya strateji biriminin değil, asıl olarak işin sahibi olan teknik birimlerin (Yapı İşleri Daire Başkanlığı, ilgili Şube Müdürlükleri ve Kontrol Amirlikleri) sorumluluğunda olduğunu net bir şekilde ortaya koymaktadır.
  • İdareler (Teknik Birimler) için: Bir yapım işinde süre uzatımı verildiğinde veya geçici kabul süreci uzadığında, ilk yapılması gereken işlem kesin teminat mektubunun vadesinin yeni iş bitim tarihini (ve kesin kabul sürecini) kapsayacak şekilde güncellenmesini sağlamaktır. Bu takip yapılmazsa, teminatın hükümsüz kalmasından doğan zarar, ödemeyi yapanlardan değil, bu takibi yapmayan teknik/idari amirlerden (Daire Başkanı, Şube Müdürü) sorulacaktır.
  • Kamu Görevlileri için: Göreve yeni başlasanız bile, Temyiz Kurulu'nun önceki görevinizi (örn: Şube Müdürlüğü) dikkate alarak, teminatın süresinin dolduğu tarihten önceki ihmalleriniz nedeniyle sizi sorumlu tutabileceğini bu karar göstermektedir.