Hatalı Süreli Teminat Mektubu: Zarardan Harcama Yetkilisi mi, İhale Birimi mi Sorumlu?

Hizmet alımı ihalelerinde, kesin teminat mektubunun süresinin, işin kabulü ve SGK ilişiksizlik belgesi sürecini kapsayacak şekilde idare tarafından doğru belirlenmesi kritik bir zorunluluktur. Sürenin kısa belirlenmesi, yüklenicinin borçları (özellikle SGK primleri) karşısında idareyi güvencesiz bırakabilir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, 5018 sayılı Kanun'un getirdiği "kusur sorumluluğu" ilkesine göre sorumluluk zincirinin doğru kurulmasını sağlar. Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 09.03.2022 tarihli ve 51163 sayılı Karar Düzeltme Kararı, bu sorumluluk paylaşımının nasıl yapılması gerektiğini göstermektedir.

Olayın Arka Planı: Teminat Süresi Bitti, SGK Borcu Bütçeden Ödendi

Bir üniversitenin hizmet alım işinde, yüklenici firma sözleşme devam ederken mali sıkıntıya girmiş ve işçi maaşları ile SGK primlerini ödeyemez duruma gelmiştir. İdare, kamu yararı gereği sözleşmeyi feshetmemiş ve son hakedişlerden işçi maaşları ile SGK borçlarını kesmeye başlamıştır.

Ancak, işin bitim tarihi (... tarihinde), kesin teminat mektubunun geçerlilik süresi (01.01.2017) ile neredeyse aynıdır. SGK ilişiksizlik belgesi alınana kadar geçecek süreyi kapsamayan bu hatalı süreli teminat mektubu, idare SGK borcunu mahsup edemeden hükümsüz kalmıştır. Sonuç olarak, yüklenicinin kalan SGK borcu (... TL) üniversite bütçesinden ödenmiştir.

Daire ve İlk Temyiz Kararı: "Sorumluluk Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisinindir"

Sayıştay Dairesi, bu zarardan Harcama Yetkilisi (Yapı İşleri Daire Bşk.V.) ve Gerçekleştirme Görevlisini (Şube Müdürü) sorumlu tutmuştur. Sorumluların temyiz başvurusu da Temyiz Kurulu'nca reddedilerek karar tasdik edilmiştir.

Karar Düzeltme Aşaması: "Asıl Sorumlu İhale Birimi ve Kontrolörler"

Sorumlular, karar düzeltme talebinde bulunarak sorumluluk tespitine itiraz etmiştir. Savunmalarında özetle:

  • Teminat mektubunun süresinin hatalı belirlenmesi, sözleşmenin imzalandığı 04.12.2015 tarihinde, yani kendileri göreve başlamadan önce gerçekleşmiştir.
  • Teminat mektuplarının süresini takip etme görevi, Üniversite Yönergesine göre ihale biriminde görevli personeldedir.
  • Bu personelin ve kontrol görevlilerinin kendilerini uyarmadığını, bu nedenle ihmallerinin olmadığını savunmuşlardır.

Başsavcılık da bu görüşe katılarak, sorumluluğun sözleşmenin imzalanması sürecinde görevli olan (ihale birimi) personele ait olduğunu belirtmiştir.

Temyiz Kurulu (Karar Düzeltme) Kararı: "Sorumluluk, Görev ve Kusura Göre Dağıtılmalı"

Sayıştay Temyiz Kurulu, karar düzeltme talebini kabul etmiş ve önceki tasdik kararını kaldırarak tazmin hükmünü BOZMUŞTUR.

Kurul, 5018 sayılı Kanun'un "kusur sorumluluğu" ilkesine ve "illiyet bağı" şartına vurgu yapmıştır. Kamu zararının oluşabilmesi için kamu görevlisinin kasıt, kusur veya ihmali ile zarar arasında doğrudan bir bağ kurulmalıdır.

Temyiz Kurulu, sorumluların "göreve başlama tarihleri", "ihale biriminin görev tanımı" ve "diğer personelin ihmali" yönündeki iddialarının, sorumluluk ve kusur tespiti açısından yeniden değerlendirilmesi gerektiğine karar vermiştir. Kurul, Daire'nin sorumluluğu sadece Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisine yüklemesini eksik bularak, "sorumluların görev alanı ve görev süreleri ile ilgili iddiaları da dikkate alınarak sorumlulukların yeniden tespit edilmesi" amacıyla dosyayı Daireye geri göndermiştir.

Analizin Sonucu

  • Bu karar, Sayıştay yargılamasında 5018 sayılı Kanun sonrası "kusursuz sorumluluk" ilkesinin terk edildiğini, bir zararın varlığının otomatik olarak ödeme emrindeki imza sahiplerini sorumlu yapmayacağını göstermektedir.
  • Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlileri için: Bir kamu zararı tespit edildiğinde, bu zararın oluştuğu süreçte (örn: sözleşmenin imzalanması) görevde olup olmadığınız, zarara yol açan ihmalin (örn: teminat takibi) sizin görev tanımınızda olup olmadığı gibi hususlar, sorumluluktan kurtulmanız için temel savunma argümanlarıdır.
  • İdareler için: Görev tanımları ve yönergeler kritik öneme sahiptir. Bu kararda olduğu gibi, teminat takibi görevinin "ihale birimi personeline" ait olduğunun bir yönergeyle belirlenmiş olması, sorumluluk zincirinin yeniden değerlendirilmesini sağlamıştır.

Azınlık Görüşü: Karara katılmayan azınlık üyeleri ise, firmanın mali sıkıntılarının bilindiği bir süreçte hakedişleri ve yazışmaları imzalayan Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisinin, teminat süresini kontrol etme ihmalinden dolayı sorumlu olduklarını ve kararın tasdik edilmesi gerektiğini savunmuştur.