Yazılı Proje Değişiklik Onayı Olmadan "As-Built Proje"ye Göre Ödeme Yapmak Mümkün mü?

Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin (YİGŞ) 12. maddesi, yüklenicinin idarenin "yazılı tebliği" olmaksızın projelerde değişiklik yapamayacağını emreder. Peki, idarenin bilgisi dahilinde ancak yazılı onay alınmadan yapılan proje değişiklikleri, işin sonunda "as-built" (iş sonu) projeye işlenirse ve ödemeler "mukayese" (mahsuplaşma) yoluyla yapılırsa bu durum kamu zararı oluşturur mu? Sayıştay 4. Dairesi'nin 28.01.2025 tarih ve 342 sayılı Kararı (İlam No: 70, Madde No: 2), bu tartışmalı konuda usul hatasına rağmen mali bir zarar oluşmadığı yönünde oy çokluğuyla karar vermiştir.

Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, proje değişikliklerinin YİGŞ'e uygun belgelendirilmesi, as-built projelerin hukuki niteliği ve mukayeseli ödeme yöntemleri konusunda Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, idareleri ciddi sorumluluklardan koruyabilir.

Kararın İlgili Kısmı

"Sonuç olarak, onaylı bir proje değişikliği ya da yazılı bir talimat olmamasına rağmen, ödemelerde imalatlar arası mukayese yapılması ve uygulamaların iş sonu (asbuilt) projelere işlenmesi nedeniyle, yapılan ödemelerde kamu zararından bahsedilmesi mümkün görünmemektedir."

Olayın Arka Planı: Yazılı Onaysız, Fiili Değişiklikler

Bir yapım işinde, idarenin onaylı proje değişikliği kararı veya YİGŞ Md. 12'ye uygun "yazılı bir talimatı" olmaksızın, yüklenici tarafından projeye aykırı ve projede olmayan imalatlar yapılmıştır. İdare, bu imalatların bedelini ödemiştir.

İdarenin Savunması: "Bilgimiz Dahilindeydi, Mukayese Yaptık, As-Built'e İşledik"

Sorumlular (İdare), bu imalat değişikliklerinin "idarenin bilgisi dahilinde" yapıldığını, ödemelerin projede öngörülen (yapılmayan) imalatlar ile fiilen yapılan (yeni) imalatlar arasında mukayese (mahsuplaşma) suretiyle gerçekleştirildiğini ve tüm bu fiili uygulamaların işin sonundaki "as-built" (iş sonu) projelere işlendiğini savunmuştur. Bu nedenle yükleniciye bir fazla ödeme yapılmadığını ve kamu zararı oluşmadığını iddia etmişlerdir.

Sayıştay Çoğunluk Kararı: "Usul Hatası Var, Ancak Mali Zarar Yok"

Sayıştay Dairesi (oy çokluğuyla), idarenin savunmasını kabul etmiştir. Karara göre:

  • YİGŞ Md. 12'ye aykırı olarak "yazılı talimat" olmadan imalat yapılması bir usul hatasıdır ve mevzuata aykırıdır.
  • Ancak, ödemelerin "imalatlar arası mukayese" yoluyla yapılması (yani yapılmayan bir işin bedelinin, yapılan yeni işin bedeline sayılması) ve fiili durumun "as-built" projeye işlenmesi, idareye mali bir zarar verilmediğini (yükleniciye fazla ödeme yapılmadığını) göstermektedir.
  • Bu nedenle, usul hatasına rağmen, 5018 sayılı Kanun kapsamında "kamu kaynağında eksilmeye neden olunmadığından", kamu zararı oluşmadığına karar verilmiştir.

Azınlık Görüşü: "Yazılı Onay Yoksa Ödeme de Yoktur"

Karara katılmayan üye (karşı oy), YİGŞ Md. 12'deki "yazılı izin" şartının esastan olduğuna dikkat çekmiştir. Yazılı izin olmadan yapılan imalatın, yapı denetim görevlisi tarafından "projesine uygun olarak yeniden yaptırılması" gerektiğini belirtmiştir. Geçici kabul aşamasında, onaysız imalatlar için mukayese yapılmasının da mevzuata aykırı olduğunu ve onaylı olmayan bir imalata ödeme yapılmasının kamu zararı oluşturduğunu savunmuştur.

Analizin Sonucu

  1. İdareler İçin (Riskli Yorum): Bu karar, Sayıştay'ın "as-built" projeye işlenen ve "mukayese" yoluyla ödenen onaysız proje değişikliklerinde, mali bir kayıp olmadığı sürece kamu zararı çıkarmayabileceğini gösteren bir örnek olarak dikkat çekicidir.
  2. Usul Zorunluluğu: Ancak kararın çoğunluğu dahi, yazılı onay olmamasının "mevzuata aykırı" olduğunu kabul etmektedir. Bu durum, idare personelini her zaman disiplin sorumluluğu ile karşı karşıya bırakır.
  3. Yükleniciler İçin: Yüklenicinin, idarenin yazılı onayı olmadan projeye aykırı imalat yapması, (Azınlık Görüşüne göre) bedelini alamama veya (YİGŞ Md. 23'e göre) idarenin talimatıyla yıkıp yeniden yapma riski taşır.
  4. Güvenli Yol: Hem idare hem de yüklenici için en güvenli yol, YİGŞ Md. 11 ve 12'ye harfiyen uymak, yani her türlü değişikliği önceden yazılı talimat ve onaylı proje değişikliği ile belgelemektir.