İptal Gerekçesi 'Rekabeti Engelleme': Ön Mali Kontrol Raporu İptal İçin Yeterli mi?

İhale sürecinde idarelerin kendi hatalarını düzeltebilme yetkisi, 4734 sayılı Kanun'un temel ilkeleriyle doğrudan ilişkilidir. Kamu İhale Kurulu'nun (KİK) 12.03.2025 tarihli ve 2025/UM.II-744 sayılı kararı, ihale yetkilisinin, bağlayıcı olmayan bir "ön mali kontrol" görüşüne dayanarak ihaleyi iptal etme yetkisinin sınırlarını çizmektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, idari işlemler karşısında haklarınızı korumanıza yardımcı olacaktır.

Kararın İlgili Kısmı

"Buna göre ön mali kontrol aşamasında uygun görüş verilip verilmemesinin ihale yetkilisini bağlamadığı, ihale yetkilisinin isterse ön mali kontrole ilişkin görüşü dikkate alarak buna göre işlem tesis edebileceği... ön mali kontrol aşamasında yapılan tespitlere ihale yetkilisinin de katıldığı ve... ihalenin iptal edildiği görülmüştür."

Olayın Arka Planı: Yeterlik Kriteri Rekabete Aykırı Bulundu

Bir yemeklik malzeme alımı ihalesinde, ihale komisyonu bir firmayı en avantajlı teklif sahibi olarak belirledi ve karar ihale yetkilisinin onayına sunuldu. Ancak idare, sözleşme aşamasından önce, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı'nın yaptığı ön mali kontrol sonucuna dayanarak ihaleyi iptal etti.

İdarenin İptal Gerekçesi: Ön Mali Kontrol Tespiti

İptal gerekçesi, ön mali kontrol raporunda belirtilen bir tespittir. Raporda, İdari Şartname'de istenen "Ankara İli Sınırları İçerisinde İş Yeri Açma ve Çalışma Ruhsatı" kriterinin, 4734 sayılı Kanun'un 5. maddesinde yer alan rekabet ilkesini engellediği belirtilmiştir. Rapora göre, bu kriterin sözleşmenin uygulanması aşamasında gözetilmesi gerekirken, henüz teklif aşamasında bir yeterlik kriteri olarak belirlenmesi ihaleye katılımı kısıtlamıştır. İhale yetkilisi de bu görüşe katılarak ihaleyi iptal etmiştir.

KİK Kararının Analizi: İhale Yetkilisinin Takdir Yetkisi

İhaleyi kazanan firma, ön mali kontrolün sadece "danışma ve önleyici" nitelikte olduğunu, bağlayıcı olmadığını ve kesinleşen ihale dokümanına göre yapılan ihalenin iptal edilmesinin hukuka aykırı olduğunu savunarak KİK'e başvurmuştur.

KİK, yaptığı incelemede şu sonuca varmıştır:

  1. Ön Mali Kontrolün Rolü: KİK, başvuru sahibinin de belirttiği gibi, ön mali kontrol görüşlerinin ihale yetkilisini bağlamadığını teyit etmiştir.
  2. İhale Yetkilisinin Sorumluluğu: Ancak KİK, ihale yetkilisinin, ön mali kontrol raporundaki tespitlere katılma ve bu tespitleri (yani dokümanın rekabeti daralttığını) iptal gerekçesi olarak kullanma takdir yetkisi bulunduğunu belirtmiştir.
  3. Temel İlkelere Dönüş: İdarelerin, 4734 sayılı Kanun'un 5. maddesi uyarınca rekabeti, saydamlığı ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğunu hatırlatan Kurul, ihale dokümanındaki bir hatanın (rekabeti daraltan kriter) sonradan fark edilmesi üzerine ihaleyi iptal etmesinin, bu temel ilkelere ve kamu yararına uygun olduğuna karar vermiştir.

KİK'e göre, idarenin "iptal gerekçesi" (rekabetin daraltılması), nesnel, makul ve haklı bir gerekçeye haizdir.

Analizin Sonucu

Bu karar, hem idareler hem de istekliler için önemli dersler içermektedir:

  • İdareler İçin: İhale yetkilileri, ihale komisyonu kararlarını onaylarken sadece aritmetik kontrol yapmaz. Ön mali kontrol birimleri veya kendi tespitleri doğrultusunda, dokümanda rekabeti engelleyici bir hata fark ederlerse, kamu yararı gereği ihaleyi iptal etme yetkisine sahiptirler.
  • İstekliler İçin: Bir ihaleyi kazanmış olmak, sözleşme imzalanana kadar sürecin tamamlandığı anlamına gelmez. Özellikle ön mali kontrole tabi ihalelerde, idarenin kendi dokümanındaki hatalar nedeniyle ihaleyi iptal etme riski her zaman mevcuttur.
  • Ön Mali Kontrol: Ön mali kontrol raporları "bağlayıcı" olmasa da, ihale yetkilisi tarafından "gerekçe" olarak kullanıldığında güçlü bir hukuki dayanak oluşturabilir.