Teslim Tarihi Fatura mı, Muayene Kabul Raporu mu? Sayıştay'da Görüş Ayrılığı Yaratan Gecikme Cezası

Mal alımı ihalelerinde işin süresinde tamamlanıp tamamlanmadığının tespiti, gecikme cezasının uygulanması için hayati önem taşır. Sözleşmesel son teslim tarihi ile fiili teslim tarihi arasındaki fark, bazen farklı belgeler (teslim tesellüm tutanağı, muayene kabul raporu, irsaliye, fatura) arasında çelişkili görünebilir. Özellikle KDV istisnası gibi bürokratik süreçler içeren alımlarda, faturanın gecikmesi, malın da geç teslim edildiği anlamına gelir mi? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, hem idarelerin hem de firmaların haklarını korur. Sayıştay 6. Dairesi'nin 27.02.2025 tarihli ve 971 sayılı Kararı (İlam No: 75, Madde: 51), bu konudaki önemli bir görüş ayrılığını ortaya koymaktadır.

Kararın İlgili Kısmı (Karşı Oy Gerekçesi)

"İhale konusu malzemeler... 3065 sayılı KDV Kanunu'nun (13/d) kapsamında istisna uygulanacak ürünler için alınmış olan Yatırım Teşvik Malzeme Listesinde bulunduğundan, Yüklenicinin söz konusu malzemeleri Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Yatırım Teşvik Listesinden düşürme işlemlerinin gecikmesi nedeniyle Fatura düzenlenme tarihi gecikmiştir. Bu itibarla, ceza uygulamasını gerektiren bir gecikmenin olmadığı anlaşıldığından..."

Olayın Arka Planı: Kabul Raporu (12 Mayıs) vs. Fatura (17 Mayıs)

Bir belediye, çeşitli sistem malzemeleri (kamera, yangın, anons sistemleri) alımı için ihaleye çıkmıştır. Sözleşme 26.04.2023'te imzalanmış ve işin süresi 15 takvim günü (son tarih 11.05.2023) olarak belirlenmiştir.

Denetim raporunda, 12.05.2023 onay tarihli Muayene ve Kabul Komisyonu Raporu'nun "malzemelerin tam ve kusursuz teslim alındığı" belirtilmesine rağmen, yükleniciye ait faturanın "irsaliye yerine de geçen" 17.05.2023 tarihli olduğu tespit edilmiştir. Denetçi, teslimin fatura tarihi olan 17 Mayıs'ta gerçekleştiğini savunarak, (12 Mayıs - 17 Mayıs arası) 5 günlük bir gecikme olduğunu ve sözleşme bedelinin %2'si oranında günlük ceza kesilmesi gerektiğini iddia etmiştir.

İdarenin İşlemi ve Daire Çoğunluk Kararı

İdare, bu tespit üzerine (veya denetim sürecinde) 5 günlük gecikme cezasını hesaplamış ve bu tutarı (.... TL) yükleniciden iki ayrı vezne alındısıyla tahsil etmiştir.

Sayıştay 6. Dairesi'nin çoğunluk görüşü, teknik detaya girmemiştir. Çoğunluk, kamu zararı olarak iddia edilen tutar zaten idare tarafından tahsil edildiğinden, "ilişilecek husus kalmadığına" (yani konu kapandı) oy çokluğuyla karar vermiştir.

Karşı Oy: "Ceza Yersizdi, Fatura Gecikmesi Teslim Gecikmesi Değildir"

Ancak Daire üyelerinden ikisi bu karara "karşı oy" kullanarak çok önemli bir detayı vurgulamıştır:

Asıl Belge Kabul Raporudur: Yüklenici 12.05.2023'te idareye dilekçe vererek kabul işlemlerini talep etmiş ve aynı tarihli Muayene ve Kabul Komisyonu Raporu ile malzemelerin "tam ve eksiksiz" alındığı kayıt altına alınmıştır. Fiili teslim tarihi budur ve gecikme yoktur (sadece 1 gün).

Fatura Neden Gecikti? (KDV İstisnası): Karşı oy, faturanın neden 5 gün sonra (17 Mayıs) kesildiğini açıklamıştır. Alım, 3065 sayılı KDV Kanunu'nun 13/d maddesi (Yatırım Teşvik Belgesi) kapsamında KDV istisnası ile yapılmıştır. Faturanın kesilebilmesi için yüklenicinin bu malzemeleri Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın Yatırım Teşvik Listesi'nden düşürmesi gerekmiştir. Faturadaki gecikme, malın teslimindeki gecikmeden değil, bu bürokratik işlemdeki gecikmeden kaynaklanmıştır.

Sonuç: Karşı oya göre, aslında ceza uygulanmasını gerektiren bir gecikme mevcut değildir ve "ilişilecek husus bulunmadığına" (yani cezanın yersiz olduğuna) karar verilmesi gerekirdi.

Analizin Sonucu

Teslim Tarihinin Tespiti: Mal alımlarında fiili teslim tarihini kanıtlayan birincil belge "Muayene ve Kabul Komisyonu Raporu" veya "teslim tesellüm tutanakları"dır.

Fatura Tarihinin Rolü: Fatura veya irsaliye tarihi, teslimatın yapıldığına dair bir karine olabilir ancak aksi (Muayene Kabul Raporu gibi) resmi belgelerle kanıtlanabiliyorsa, tek başına teslim tarihini belirlemez.

Yatırım Teşvik ve Bürokratik Gecikmeler: Özellikle KDV istisnası, ÖTV muafiyeti veya yatırım teşvik belgesi gibi özel süreçlere tabi alımlarda, malın fiili teslimi ile faturasının kesilmesi arasında bürokratik nedenlerle zaman farkı oluşabilir. Bu durum, idareler ve denetçiler tarafından gecikme cezası hesaplanırken dikkate alınmalıdır.

Haksız Kesilen Ceza: Bu karar (özellikle karşı oy), idarenin yersiz bir tespitle (fatura tarihini esas alarak) ceza kestiğini, yüklenicinin ise bu duruma itiraz edebileceğini göstermektedir.