Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımı Yasağı

Kamu alımlarında, belirli kamu idarelerinin personel istihdamına yönelik hizmet alımı yapması kanunla kısıtlanmıştır. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 62. maddesi, aralarında Sağlık Bakanlığı'na bağlı kuruluşların da bulunduğu birçok kamu idaresinin "personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı" veya bu sonucu doğuracak şekilde alım yapmasını yasaklamıştır. Bir hizmet alımının bu kapsama girip girmediğini belirleyen temel kriter ise yaklaşık maliyetin en az %70'lik kısmının işçilik giderlerinden oluşmasıdır. Kamu İhale Kurulunun 20.08.2025 tarihli ve 2025/UH.I-1766 sayılı kararı, bu %70 kuralının idareler için ne kadar bağlayıcı olduğunu ve ihlalinin ihalenin doğrudan iptaline nasıl yol açtığını göstermektedir.

 

Yaklaşık Maliyet Analizi ve %70 Kriterinin Aşılması

Karara konu olan olay, bir il sağlık müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen ve kısmi teklife açık olan araç kiralama ve hemodiyaliz hasta taşıma hizmet alımı ihalesidir. Bir iş ortaklığı, ihalenin ikinci kısmının, kanunun yasakladığı nitelikte bir personel alımı olduğunu iddia ederek şikâyet başvurusunda bulunmuştur.

Kurul, iddianın doğruluğunu tespit etmek için idarenin hazırladığı yaklaşık maliyet hesap cetvelini incelemiştir. Yapılan inceleme sonucunda şu somut veriler ortaya konmuştur:

  • İhalenin 2. Kısmı İçin Toplam Yaklaşık Maliyet: 74.346.758,64 TL
  • Bu Kısım İçin Hesaplanan Toplam İşçilik Maliyeti: 54.897.243,12 TL

Bu iki değer oranlandığında, işçilik maliyetinin toplam yaklaşık maliyet içindeki payının %73,84 olduğu hesaplanmıştır. Bu oran, yasal sınır olan %70'in üzerindedir.

 

Personel Çalıştırmaya Dayalı Hizmetin Diğer Unsurları

Bir ihalenin personel çalıştırılmasına dayalı sayılması için %70 kriterinin yanı sıra başka koşulların da sağlanması gerekir. Kurul, bu koşulları da incelemiştir:

  • Personel Sayısının Belirlenmesi: İhale dokümanında, ihalenin ikinci kısmı kapsamında 53 şoförün çalıştırılacağı açıkça belirtilmiştir.
  • Çalışma Saatlerinin İdare İçin Kullanılması: İdari Şartname'de şoförlerin haftada 45 saat çalışacağı ve mesai saatlerinin idare tarafından belirleneceği düzenlenmiştir. Bu, personelin çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanılacağı anlamına gelmektedir.
  • İşin Sürekliliği: 24 aylık araç kiralama ve taşıma hizmeti, niteliği gereği süreklilik arz eden bir iştir.

Tüm bu unsurlar bir araya geldiğinde (işçi sayısının belli olması, çalışma saatlerinin idareye tahsis edilmesi, işin sürekli olması ve işçilik maliyetinin %70'i aşması), ihalenin ikinci kısmının tartışmasız bir şekilde "personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı" olduğu sonucuna varılmıştır.

 

Kurulun Değerlendirmesi ve İptal Gerekçesi

Kurul, yaptığı tespitler neticesinde, Mersin İl Sağlık Müdürlüğünün kanunen yasaklanmış olmasına rağmen personel çalıştırılmasına dayalı bir hizmet alımı ihalesine çıktığını belirlemiştir. Kamu İhale Genel Tebliği uyarınca, kısmi teklife açık bir ihalenin herhangi bir kısmının personel çalıştırılmasına dayalı olması, ihalenin bütününün bu nitelikte kabul edilmesini gerektirir. Bu temel hukuka aykırılık, sonradan düzeltilebilecek bir hata olmadığından, Kurul ihalenin tamamen iptaline karar vermiştir.

 

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, kamu alımlarında yasal sınırlamalara uyulmasının önemini vurgulamaktadır:

  • İdareler Açısından: Hizmet alımı ihalelerine çıkmadan önce, alımın 4734 sayılı Kanun'un 62. maddesindeki yasağa girip girmediğini dikkatle analiz etmelidirler. Özellikle yaklaşık maliyet hesaplamasında %70 işçilik oranı kuralını titizlikle kontrol etmeli ve bu yasağa tabi olan idareler, bu sınırı aşan ihaleler yapmaktan kaçınmalıdır.
  • İstekliler Açısından: İhale dokümanını ve açıklanan yaklaşık maliyeti inceleyerek, bir ihalenin hukuka aykırı bir şekilde personel alımı niteliği taşıyıp taşımadığını tespit edebilirler. Bu tür bir tespit, ihalenin iptali için güçlü bir şikâyet gerekçesi oluşturabilir.

Sonuç olarak, kamu idarelerinin personel istihdamına ilişkin yasal kısıtlamaları, ihale yoluyla dolaylı olarak aşması mümkün değildir. %70 işçilik maliyeti kuralı, bu yasağın denetlenmesinde kullanılan somut ve bağlayıcı bir ölçüttür.