İdare "Bütçem Bitti" Diye İşi Feshetti: Geciken İş İçin Ceza Kesilebilir mi? Sayıştay'dan Emsal Karar

Yapım işi sözleşmelerinde iş programının gerisinde kalınması, idareler ile yükleniciler arasında sıklıkla gerilime neden olmaktadır. Peki, iş programına göre gecikmiş bir iş, yüklenicinin kusuru olmaksızın, idarenin kendi nedenleriyle (ödenek yetersizliği, bütçesel zorluklar vb.) tamamlanmadan feshedilirse, idare fesih tarihine kadar yaşanan gecikme için ceza kesintisi yapabilir mi? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, hem idarelerin hem de yüklenicilerin haklarını koruyacaktır. Sayıştay 6. Dairesi'nin 11.04.2025 tarihli ve 973 sayılı Kararı (İlam No: 73, Madde: 11), bu önemli hukuki soruna net bir yanıt getirmektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"Sözleşme tamamlanmadan feshedildiğinden işin Sözleşmede kararlaştırılan zamanda bitirilmemesi durumunda uygulanacak gecikme cezasının söz konusu İşe uygulanması hukuki olmayacaktır."

İdarenin Bütçesi Tükendi, %80'de Fesih Kararı Aldı

Bir belediyenin "Çift Kat (Astarlı) Sathi Kaplama Yapım İşi" ihalesinde, işin sözleşmesel bitim tarihi gelmesine rağmen işin %80 seviyesinde olduğu tespit edildi. Denetçi, işin bitim tarihi itibarıyla tamamlanmadığı ve gecikmeye girdiği gerekçesiyle, idarenin gecikme cezası almaması sonucu kamu zararına neden olunduğunu iddia etti.

Ancak sorumluların savunmasında, işin gecikmesinin temel nedeninin idarenin kendisi olduğu (altyapı hazırlıklarındaki yetersizlikler, araç-makine eksikliği) belirtildi. Daha da önemlisi, idare, iş %80 seviyesindeyken bütçesel durumunun kalan miktarın hakedişini ödemekte zorluk çekeceğini (memur maaşlarının dahi zor ödendiğini ve icra risklerinin bulunduğunu) belirterek, 4735 sayılı Kamu İhaleleri Kanunu'nun 24. maddesi uyarınca "idareden kaynaklanan nedenlerle" iş eksilişi yaparak sözleşmeyi feshetmiştir.

Sayıştay: "Gecikme Cezası İş Tamamlanırsa Uygulanır, Fesihte Değil"

Sayıştay 6. Dairesi, denetçi iddiasını ve kamu zararı çıkarımını reddetmiştir. Kararın gerekçesi şu iki temel noktaya dayanmaktadır:

Gecikme Cezasının Hukuki Niteliği: Gecikme cezası, sözleşmede kararlaştırılan işin tamamının belirlenen zamanda bitirilmemesi durumunda uygulanır. Somut olayda iş tamamlanmamış, idare tarafından feshedilmiştir. Bu nedenle işin bitirilmemesine bağlı olan gecikme cezasının uygulanması hukuken mümkün değildir.

İş Programına Uymamanın Yaptırımı: Mevzuatta, "iş programının gerisinde kalınması" durumunda yükleniciye ceza uygulanmasına dair (taraflar arasında sözleşmede bu yönde özel bir hüküm yoksa) bir düzenleme bulunmamaktadır.

Kusur İdarede: Sayıştay, ayrıca gecikmenin temel nedeninin yükleniciden değil, idarenin kendi bütçesel ve operasyonel sorunlarından (altyapı hazırlıklarını tamamlayamaması) kaynaklandığını kabul etmiştir.

Analizin Sonucu

Gecikme Cezası ve Fesih İlişkisi: Bir iş, sözleşmede belirlenen bitim tarihini geçirmiş olsa bile, eğer iş tamamlanmadan (örn: %80 seviyesinde) idareden kaynaklanan bir nedenle (bütçe yetersizliği, ödenek yokluğu vb.) feshedilirse, idare yükleniciden gecikme cezası talep edemez.

Kusur Durumu: Gecikme cezasının uygulanabilmesi için gecikmenin yüklenici kusurundan kaynaklanması gerekir. Olayda, gecikmenin dahi idare kaynaklı olduğu (altyapı eksiklikleri) anlaşılmaktadır.

İş Programının Gerisinde Kalmak: Sözleşmede özel bir cezai şart yoksa, sadece iş programının gerisinde kalmak, işin feshi anında idareye ceza kesme hakkı vermez.