İş Ortaklığının Açtığı Davada Kritik Usul Hatası: "Mecburi Dava Arkadaşlığı" Nasıl Sağlanmalı?

Kamu ihalelerinde sıkça karşılaşılan iş ortaklıkları, hukuki nitelik itibarıyla bir "adi ortaklık" teşkil eder. Adi ortaklıkların tüzel kişiliği bulunmadığı için, ortaklığın alacakları veya borçları nedeniyle açılacak davalarda "taraf ehliyeti" sorunu ortaya çıkar. Pilot ortağın tek başına dava açması, genellikle davanın esasına girilemeden usulden bozulmasına neden olmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve adi ortaklık davalarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, davanızın "taraf teşkili" gibi temel bir usul hatasından reddedilmesini engeller. Yargıtay 6. Hukuk Dairesi’nin 20.03.2023 tarihli ve E:2022/1282, K:2023/1128 sayılı kararı, bu usul kuralının ne kadar hayati olduğunu göstermektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"Belirtilen bu hükümlerin sonucu olarak dava açan adi ortaklar elbirliği mülkiyeti hükümlerine göre davada mecburi dava arkadaşı durumundadır. Adi ortaklıkta davanın tüm ortaklar tarafından açılması gereklidir... dava konusu sözleşmenin, 17.11.2017 tarihinde Çorum Belediye Başkanlığı ile AAAAA Ltd. Şti.-Doğan Kaloç-BBBBB İş Ortaklığı arasında imzalandığı, davanın sadece ortaklardan AAAAA Ltd. Şti. tarafından açıldığı... mahkemece; davacıya davada yer almayan adi ortağın davaya muvafakatinin sağlanması için süre verilmesi, muvafakat sağlanamazsa; adı geçen hakkında bu davayla birleştirilmek üzere dava açtırılıp, bu şekilde taraf teşkili tamamlandıktan sonra işin esasına girilip... gerekirken işin esasına girilerek karar verilmesi... doğru olmamıştır."

Olayın Arka Planı: İş Ortaklığı Cezanın İadesini İstedi

Çorum Belediye Başkanlığı (İdare), bir mezbahane yapım işini "AAAAA Ltd. Şti.-Doğan Kaloç-BBBBB İş Ortaklığı"na (Adi Ortaklık) ihale etmiştir. İdare, işin geç bittiği gerekçesiyle yüklenicinin hakedişlerinden 44 günlük gecikme cezası kesmiştir. İdare, daha sonra yaptığı incelemede gecikmenin kendi hakediş ödemelerindeki gecikmeden kaynaklandığını tespit etmiş ve "44 günlük cezanın iadesine" dair bir Olur yazısı düzenlemiştir. Ancak idare, "yüklenicinin hakedişlere ihtirazi kayıt koymadığı" gerekçesiyle bu iadeyi fiilen yapmamıştır.

Bunun üzerine, iş ortaklığı ortaklarından sadece pilot ortak olan AAAAA Ltd. Şti., cezanın iadesi için dava açmıştır.

Yerel Mahkeme ve İstinaf Davayı Esastan Kabul Etti

İlk Derece Mahkemesi, davanın usul yönünü (taraf teşkilini) göz ardı ederek esasa girmiştir. Mahkeme, idarenin kendi kusurunu bir Olur ile kabul ettikten sonra "ihtirazi kayıt yok" diyerek ödeme yapmamasının "hakkın kötüye kullanılması" (TMK 2) olduğuna karar vererek davayı kabul etmiştir. Bölge Adliye Mahkemesi de bu kararı onamıştır.

Yargıtay Analizi: "Önce Usul! Taraf Teşkili Sağlanmamış"

Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, davanın esasına (hakkın kötüye kullanılması vb.) hiç girmeden, doğrudan usul hatasını tespit ederek kararı bozmuştur:

  1. İş Ortaklığı = Adi Ortaklıktır: Sözleşmenin tarafı bir iş ortaklığıdır ve bu hukuken bir adi ortaklıktır.
  2. Mülkiyet Elbirliğidir: Adi ortaklıkta ortakların malvarlığı, "elbirliği mülkiyeti" (TMK 701) esasına tabidir. Ortakların belirli payları yoktur, her şeyin tamamına ortaktırlar.
  3. Mecburi Dava Arkadaşlığı (HMK 60): Bu mülkiyet yapısı nedeniyle, ortaklığın alacaklarına ilişkin davalarda tüm ortaklar "mecburi dava arkadaşıdır". Davanın tüm ortaklar tarafından birlikte açılması gerekir.
  4. Taraf Teşkili Eksik: Bu dava ise sadece pilot ortak AAAAA tarafından açılmış, diğer ortaklar (Doğan Kaloç ve BBBBB) davada yer almamıştır.
  5. Mahkemenin Yapması Gereken: Mahkeme, davayı hemen reddetmemeli; davacıya, diğer ortakların davaya yazılı "muvafakatini" (onayını) sunması için süre vermeliydi. Eğer muvafakat verilmezse, davacının diğer ortakları "davalı" olarak gösterdiği yeni bir dava açması ve bu davaların birleştirilmesi sağlanmalıydı.
  6. Sonuç: Taraf teşkili sağlanmadan (tüm ortaklar davaya katılmadan) işin esasına girilmesi, Yargıtay için doğrudan bir bozma nedenidir.

Analizin Sonucu

  1. İş Ortaklığı Adına Dava Açarken Dikkat: İş ortaklığının (adi ortaklık) alacak davaları, mutlaka tüm ortaklar tarafından birlikte açılmalı veya dava açmayan ortaklardan noter onaylı "davaya muvafakat" belgesi alınmalıdır.
  2. Pilot Ortağın Yetkisi: Pilot ortağın sözleşmede idare ile yazışmaları yürütme yetkisi olması, tek başına "dava açma" yetkisi olduğu anlamına gelmez.
  3. Taraf Teşkili Mutlaka Sağlanmalıdır: Bu usul şartı sağlanmazsa, dava esastan ne kadar haklı olursa olsun (bu olayda olduğu gibi idare kusurunu kabul etmiş olsa bile) Yargıtay'dan geri dönecektir.
  4. Hakkın Kötüye Kullanılması (Kararın Esası): Yargıtay usulden bozmuş olsa da, yerel mahkemenin "idarenin kendi kusurunu kabul ettikten sonra ihtirazi kayıt yok demesi hakkın kötüye kullanılmasıdır" yönündeki tespiti, davanın esası açısından önemlidir.