İş Programı Gecikti Diye Yüklenici Hemen Yasaklanır mı? Danıştay'dan 'Teknik İmkansızlık' Şartı!

Yapım işlerinde iş programına uyum, sözleşme yönetiminin temel taşlarından biridir. Ancak yüklenicinin iş programının gerisinde kalması, idareye her zaman iş bitim tarihini beklemeden sözleşmeyi feshetme ve yasaklama talep etme hakkı verir mi? Bu durum, idareler ve yükleniciler arasında ciddi hukuki ihtilaflara yol açmaktadır. Özellikle idarenin, yüklenicinin "kalan sürede işi bitirmesinin teknik olarak imkansız olduğu" iddiasına dayanarak yaptığı fesihler ve buna bağlı yasaklama talepleri, mahkemelerce detaylı bir incelemeye tabi tutulmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak hayati önemdedir. Danıştay 13. Dairesi'nin 24/05/2023 tarihli E:2023/1029, K:2023/2577 sayılı kararı, bu kritik sorunun sınırlarını çizmektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"4735 sayılı Kanun'un 20/A maddesi ve Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin 47. maddesi uyarınca yüklenici ile akdedilen bir sözleşmenin feshedilmesi için iş bitim tarihinin beklenmesi zorunlu olmamakla birlikte, kalan sözleşme süresinde işin fiilen bitirilmesinin fen ve sanat kuralları çerçevesinde mümkün olmaması gerekmektedir... davacı belediye tarafından, Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nde belirtildiği üzere, kalan sözleşme süresinde işin fiilen bitirilmesinin fen ve sanat kuralları çerçevesinde mümkün olmadığı hususu açıkça ortaya konulamamış, söz konusu kurallar doğrultusunda fesih koşullarının oluşup oluşmadığı noktasında tereddüde yol açılmıştır."

Olayın Arka Planı: Bakanlığın Yasaklama Talebini Reddetmesi

Bir Büyükşehir Belediyesi, yürüttüğü otogar ikmal inşaatı işinde, yüklenici iş ortaklığının yer tesliminden sonra uzun süre işe başlamadığını, iş programının çok gerisinde kaldığını (işin sadece %1.59'unu tamamladığını) ve kalan sürede işi bitirmesinin teknik olarak imkansız olduğunu tespit etmiştir. İdare, yaptığı ihtarlara rağmen durumun düzelmemesi üzerine 4735 sayılı Kanun'un 20. maddesi uyarınca sözleşmeyi feshetmiştir.

Sözleşmeyi fesheden Belediye, 4735 sayılı Kanun'un 26. maddesi uyarınca yüklenicinin yasaklanması için (yetkili makam olan) ilgili Bakanlığ'a başvurmuştur. Ancak Bakanlık, bu yasaklama talebini reddetmiştir. Belediye, Bakanlığın bu "ret işleminin" hukuka aykırı olduğu ve yasaklama kararı verilmesi gerektiği iddiasıyla işlemin iptali için dava açmıştır.

Mahkemelerin Çelişkili Kararları

  1. İlk Derece Mahkemesi (İptal): Sözleşme 4735 S.K. Md. 20'ye göre feshedilmişse, Md. 22 uyarınca Md. 26'ya göre yasaklama işlemi yapılması zorunludur. Bakanlığın bu konuda takdir hakkı yoktur (bağlı yetki). Bakanlığın ret işlemi hukuka aykırıdır. (Karar: İptal).
  2. Bölge İdare Mahkemesi (Davanın Reddi): İlk Derece kararını kaldırdı. Sözleşmenin bitimine daha yaklaşık 170 gün vardır. Yüklenicinin kalan sürede işi bitiremeyeceğinin davacı Belediye tarafından net olarak ortaya konulamadığını, bu aşamada taahhüdünü yerine getirmediğinden söz edilemeyeceğini belirterek Bakanlığın ret işlemini hukuka uygun buldu ve davayı reddetti.
  3. Danıştay (Bozma): Danıştay, BİM'in kararını eksik inceleme gerekçesiyle bozmuştur.

Danıştay'ın "Eksik İnceleme" Gerekçesiyle Bozma Kararı

Danıştay, BİM'in kararını bozarken şu kritik değerlendirmeyi yapmıştır:

Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin (YİGŞ) 47. maddesi, idareye iş bitim tarihini beklemeden sözleşmeyi feshetme hakkı tanır. Ancak bu hakkın kullanılabilmesi ve buna bağlı olarak yasaklama talep edilebilmesi için, işin kalan sürede "fen ve sanat kuralları çerçevesinde" bitirilmesinin teknik olarak imkansız olduğunun idare tarafından açıkça, hiçbir tereddüde yer bırakmayacak şekilde ortaya konulması gerekir.

Dosyada, Belediyenin bu imkansızlığı net olarak kanıtlayıp kanıtlamadığı hususunda tereddüt bulunmaktadır. BİM'in, bu teknik imkansızlığın var olup olmadığını (iş programı, kalan iş miktarı, personel/ekipman artışıyla telafi imkanı, yüklenicinin feshin haksızlığına dair adli yargıda açtığı bir dava olup olmadığı vb. hususları) detaylıca araştırmadan, varsayıma dayalı olarak "bitirilebilirdi" gerekçesiyle davayı reddetmesi "eksik inceleme" olarak değerlendirilmiştir.

Analizin Sonucu

  1. İdareler, YİGŞ Md. 47'ye dayanarak iş bitim tarihi gelmeden sözleşmeyi feshedebilir ve yasaklama talep edebilirler.
  2. Ancak bu, otomatik bir hak değildir. İdarenin, yüklenicinin kalan sürede (personel, ekipman artışı vb. tüm önlemlere rağmen) işi fen ve sanat kurallarına göre bitirmesinin teknik olarak mümkün olmadığını somut delillerle (teknik raporlar, uzman görüşleri vb.) kanıtlaması zorunludur.
  3. İdarenin bu teknik imkansızlığı net olarak kanıtlayamaması, feshin haksız bulunmasına ve yasaklama talebinin reddedilmesine yol açar.

Mahkemeler, bu tür uyuşmazlıklarda "teknik imkansızlığın" gerçekten var olup olmadığını detaylıca araştırmakla yükümlüdür.