Danıştay'dan 'İhale Tarihi' Vurgusu: Sonradan Alınan YD Kararı Yasaklı Teklifi Geçerli Kılmaz!

Kamu ihalelerinde isteklilerin yeterlik durumlarının değerlendirildiği "an", tüm süreci belirleyen kritik bir öneme sahiptir. 4734 sayılı Kanun'un 11. maddesi uyarınca yasaklı olanların ihaleye katılması mümkün değildir. Peki, ihale tarihi itibarıyla yasaklı olan bir firmanın (veya ortağının) durumu, ihale tarihinden sonra aldığı bir "Yürütmeyi Durdurma (YD)" kararı ile geriye dönük olarak düzeltilebilir mi? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, mahkeme kararlarının ihale sürecine etkisi gibi kritik usul konularında doğru adımları atmanızı sağlar. Danıştay 13. Dairesi’nin 06/11/2024 tarihli E:2023/90, K:2024/4486 sayılı kararı, bu konudaki hukuki tartışmaya net bir nokta koymuştur.

Kararın İlgili Kısmı

"Bu itibarla, ...'ın %90 ortağı olan ... Karadeniz'in 1 (bir) yıl süreyle ihalelere katılmaktan yasaklanmasına ilişkin kararın iptali istemiyle açılan davada, İdare Mahkemesinin ... kararı ile ... yasaklama kararının yürütmesinin durdurulmasına karar verilmiş ise de, yasaklama kararının 19/08/2022 ... Resmi Gazete'de yayımlandığı, ihalenin ise 22/08/2022 tarihinde gerçekleştiği, ihale komisyon kararının da 06/09/2022 tarihinde alındığı anlaşıldığından, ...'ın teklifinin yeniden değerlendirilmeye alınmasına ilişkin dava konusu Kurul kararında hukuka uygunluk, davanın reddine ilişkin temyize konu Mahkeme kararında ise hukuki isabet bulunmamaktadır."

Olayın Arka Planı: 3 Günle Kaçan İhale ve YD Kararı

Bir asfalt yapım işi ihalesinde yaşanan süreç şu kronolojiyle ilerlemiştir:

  • 19/08/2022: İhaleye teklif veren "... A.Ş." isimli firmanın %90 ortağı olan "... Karadeniz A.Ş.", başka bir idare tarafından 1 yıl süreyle ihalelerden yasaklandı ve karar Resmi Gazete'de yayımlandı.
  • 22/08/2022 (İhale Tarihi): İhale gerçekleştirildi. İdare, EKAP sorgulamasında "... A.Ş."nin hakim ortağının 3 gün önce yasaklandığını tespit etti. 4734 sayılı Kanun'un 11. ve 58. maddeleri gereği, "... A.Ş."nin teklifini değerlendirme dışı bıraktı.
  • 28/09/2022: "... Karadeniz A.Ş.", 19/08 tarihli yasaklama kararına karşı açtığı davada Yürütmeyi Durdurma (YD) kararı aldı.

KİK ve İdare Mahkemesi: "YD Kararı Geriye Yürür, Teklif Geçerlidir"

"... A.Ş.", bu YD kararını alarak Kamu İhale Kurumu'na (KİK) itirazen şikayette bulundu. KİK, "Yürütmeyi durdurma kararının, yasaklama kararının geri alınmasına ilişkin bir karar olarak değerlendirilmesi ve yasaklama kararının ilk yayımlandığı tarihten itibaren tüm hüküm ve sonuçlarıyla yürürlükten kalkmış olduğunun kabul edilmesi gerektiği" yönünde bir karar verdi. KİK'e göre YD kararı, 22/08'deki durumu da düzelttiği için, idarenin teklifi yeniden değerlendirmeye alması gerekiyordu.

İhaleyi kazanan diğer firmaların bu KİK kararına karşı açtığı davada, İlk Derece Mahkemesi de KİK ile aynı görüşü paylaşarak, YD kararının yasaklama işlemini tesis edildiği tarih itibarıyla ortadan kaldırdığı ve teklifin geçerli hale geldiği gerekçesiyle davayı reddetmiştir.

Danıştay Kararı Bozdu: "Esas Olan İhale Tarihindeki Durumdur"

Danıştay 13. Dairesi (çoğunluk oyuyla), hem KİK'in hem de İdare Mahkemesi'nin bu "geriye yürüme" yorumunu hatalı bularak kararı bozmuş ve KİK işlemini iptal etmiştir. Danıştay'ın gerekçesi şu şekildedir:

  1. Kritik An "İhale Tarihi"dir: 4734 sayılı Kanun'un 11. maddesi, ihaleye katılamayacakları belirler. Bir isteklinin yeterlik durumu, "ihale tarihi" (somut olayda 22/08/2022) itibarıyla değerlendirilir.
  2. İhale Anındaki Hukuki Durum: İhale tarihinde (22/08/2022), "... Karadeniz A.Ş." hakkındaki yasaklama kararı Resmi Gazete'de yayımlanmış (19/08/2022) ve yürürlükteydi. Henüz alınmış bir YD kararı yoktu.
  3. Hukuki Sonuç: Bu nedenle, ihale tarihi itibarıyla "... A.Ş." yasal olarak ihaleye katılamayacak durumdaydı ve idarenin teklifi değerlendirme dışı bırakması işlemi o an itibarıyla hukuka uygundu.
  4. Sonradan Gelen YD'nin Etkisi: İhale tarihinden sonra (28/09/2022) alınan bir YD kararı, ihale günü mevcut olan bu hukuki ve fiili durumu geriye dönük olarak değiştirmez ve o gün geçersiz olan bir teklifi geçerli hale getirmez.

Analizin Sonucu

  1. İsteklilerin ihaleye katılım yeterlikleri (yasaklılık durumu dahil), ihale tarihi ve saati itibarıyla dondurulmuş bir ana (snapshot) göre değerlendirilir.
  2. İhale tarihi itibarıyla EKAP kayıtlarında yasaklı olan bir istekli (veya onun 4734/58 kapsamındaki ortağı), o ihaleye teklif verse dahi teklifi geçersizdir.
  3. İsteklinin, ihale tarihinden sonraki bir tarihte bu yasaklama kararı hakkında Yürütmeyi Durdurma (YD) veya iptal kararı alması, "ihale tarihi" anındaki geçersizliği ortadan kaldırmaz. KİK veya idareler, sonradan gelen bu kararlara dayanarak o an geçersiz olan bir teklifi geçerli kabul edemez.