İdarelerin 'İhale Danışmanlığı' Almasına Sayıştay'dan 'Dur' Kararı: Bu İş Memurun Görevi

Kamu idareleri, personel yetersizliği veya teknik uzmanlık eksikliği gibi gerekçelerle, ihale süreçlerini yönetmek, şartname hazırlamak veya hakedişleri kontrol etmek için dışarıdan danışmanlık hizmeti satın alma yoluna gidebilmektedir. Ancak bu durum, Anayasa'nın 128. maddesi ile korunan "asli ve sürekli görevlerin memurlar eliyle yürütülmesi" ilkesiyle sıkça çatışmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, hangi danışmanlık hizmetlerinin yasal, hangilerinin ise kamu zararı riski taşıdığını ayırt etmenizi sağlar. Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 28.12.2022 tarihli ve 52781 tutanak sayılı kararı, bu konuda net bir sınır çizmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"Hizmet alımı yapılan danışmanlık işinin de; Destek Hizmetleri Daire Başkanlığının asli ve sürekli görevleri kapsamına giren ve kamu görevlilerince yerine getirilmesi gereken tüm ihale-hakediş ödeme-mali iş ve işlemlerine destek sağlamaktan ibaret olduğu ortadadır."

Olayın Arka Planı: İhale Süreç Yönetiminin Dışarıdan Alınması

Bir Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi, 4734 sayılı Kanun kapsamında yapacağı alımların "hız ve kalitesinin yükseltilmesi" ve "ihale işlemlerinin sağlıklı yürütülebilmesi" gerekçesiyle ihale danışmanlık hizmeti satın almıştır.

Hizmetin teknik şartnamesinde yer alan işler, idarenin kendi yapması gereken temel görevleri içermektedir:

  • İhtiyacın ve alım niteliğinin tespiti,
  • Teknik şartname hazırlanmasına destek olunması,
  • İdari şartnamenin mevzuata uygunluğunun kontrolü,
  • İhale işlem dosyasının eksiksiz hazırlanması,
  • Hakediş belgelerinin doğru düzenlenmesi ve kesintilerin kontrol edilmesi,
  • Ödeme emri belgelerinin kontrolü,
  • İhale süreçlerindeki ihtilaflara hukuki destek sağlanması.

Sayıştay Dairesi, bu hizmet alımını Anayasa'ya ve ilgili kanunlara aykırı bularak ödenen bedelin kamu zararı olduğuna ve harcama yetkilisine (Destek Hizmetleri Daire Başkanı) tazminine karar vermiştir.

Temyiz Kurulu'nun Tasdik Kararı: Bu İşler İdarenin Asli Görevidir

Temyiz Kurulu, Daire'nin verdiği tazmin hükmünü tasdik etmiştir. Kurul, bu tür bir hizmet alımının neden hukuka aykırı olduğunu detaylıca açıklamıştır:

  1. Anayasa Madde 128 İhlali: Kararın temel dayanağı Anayasa'nın 128. maddesidir. Bu maddeye göre, "Devletin... genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür." Kurul, şartnamede sayılan işlerin (şartname hazırlama, hakediş kontrolü vb.) idarenin Destek Hizmetleri ve Mali Hizmetler birimlerinin asli ve sürekli görevi olduğunu tespit etmiştir.
  2. 5018 Sayılı Kanun'a Aykırılık: 5018 sayılı Kanun'a göre, mali konularda üst yöneticiye ve harcama yetkililerine danışmanlık yapmak zaten Mali Hizmetler Biriminin görevidir. İdare, kendi içinde var olan veya olması gereken bir birimin görevini dışarıdan satın alamaz.
  3. 4734 Sayılı Kanun İlkelerinin Zedelenmesi: 4734 sayılı Kanun'un temel ilkeleri rekabet, saydamlık, güvenilirlik ve gizliliktir. İdarenin hazırlaması gereken yaklaşık maliyetin gizli tutulması gerekir. Tüm ihale bilgilerinin, şartnamelerin ve maliyetlerin kamu görevlisi olmayan üçüncü bir şahısla (danışman firma) paylaşılması, bu temel ilkeleri ve bilgi güvenliğini riske atmaktadır.
  4. "Danışmanlık" Tanımına Uymaması: 4734 sayılı Kanun (Madde 48) mimarlık, mühendislik, etüt-proje, ÇED raporu, teknik şartname hazırlanması (özellikli işlerde) gibi teknik, mali, hukuki alanlarda danışmanlık alınmasına izin verir. Ancak Kurul'a göre bu alım, spesifik bir teknik iş için değil, idarenin kendi idari faaliyetlerinin tamamını kapsayan bir "idari yönetim" hizmeti alımıdır ve bu, yasal tanıma uymamaktadır.

Analizin Sonucu

Bu karar, idarelerin "personelim yetersiz" veya "uzmanlığım yok" gerekçesiyle kendi temel idari ve mali görevlerini dışarıdan hizmet alımı yoluyla temin edemeyeceğini net bir şekilde ortaya koymaktadır:

  1. İdareler, ihale dosyası hazırlama, şartname oluşturma, hakediş ve ödeme emri kontrolü gibi "asli ve sürekli" nitelikteki işleri kendi personeli (memur, sözleşmeli personel) eliyle yürütmek zorundadır.
  2. Bu işlerin dışarıdan danışmanlık yoluyla alınması, Anayasa'nın 128. maddesine aykırıdır ve bu hizmet için ödenen bedelin tamamı kamu zararı sayılabilir.
  3. Sayıştay, 4734 sayılı Kanun'da izin verilen "teknik danışmanlık" (örn: bir köprü projesi çizdirmek) ile idarenin "kendi idari görevlerini" (örn: o köprünün ihale dosyasını hazırlatmak) dışarıdan satın alması arasında keskin bir ayrım yapmaktadır. İlki yasal, ikincisi ise kamu zararı nedenidir.